تربیت کودک دوزبانه شاید سخت به نظر بیاید. اما آنقدر مزیت دارد که هر پدر و مادری به فکر آموزش زبان دوم به فرزندشان بیاندازد. در این مطلب قصد داریم شما را با فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان (یا هر زبان دوم دیگری) آشنا کنیم. فوایدی که به موقعیت‌ها و موفقیت‌های بیشتر در آینده محدود نمی‌شوند و از همان ماه‌های اول یادگیری زبان خودشان را نشان می‌دهند. با کارپازل همراه باشید.
یادگیری زبان دوم فواید بسیاری دارد. اما شروع یادگیری از سن کم، این فواید را چندبرابر می‌کند. محققان سال‌هاست که درباره‌ی رشد شناختی کودکان دوزبانه و ساختار ذهنی آنها تحقیق می‌کنند. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که عملکرد مغز کودکان دوزبانه با کودکان یک زبانه متفاوت است و این تفاوت، مزایای زیادی در پی دارد. از جمله فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- یادگیری سریع‌تر و آسان‌تر
- بهبود خلاقیت و مهارت حل مسئله
- موقعیت شغلی و شرایط حرفه‌ای بهتر در آینده
- امکان ارتباط با سایر فرهنگ‌ها و افزایش توانایی پذیرش
- پیشگیری از بیماری‌های ذهنی و روانی ناشی از کهولت سن
آموزش زبان انگلیسی به کودکان نه تنها فواید بسیاری دارد، بلکه هرروز ساده‌تر می‌شود. دانشمندان حوزه زبان‌شناسی و آموزش همیشه در حال مطالعه روی روش‌های آموزشی جدید هستند که یادگیری زبان را برای کودکان ساده‌تر می‌کند. آموزشگاه‌های زبان انگلیسی در بسیاری از نقاط ایران قابل دسترسی هستند و محیط آنلاین این دسترسی را ساده‌تر کرده است. در ادامه درباره‌ی فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان بیشتر صحبت می‌کنیم.
فواید آموزش زبان انگلیسی برای کودکان
زبان انگلیسی رایج‌ترین زبان دوم در دنیا است و به عنوان پل ارتباطی ملت‌های مختلف شناخته می‌شود. اما آیا یادگیری زبان انگلیسی در سنین کم بهترین انتخاب است؟ کودکان درگیر درس و مدرسه هستند و وقت آزاد کمی دارند. در کنار این، کلاس‌های زبان انگلیسی ممکن است هزینه‌ی زیادی را به خانواده تحمیل کند. در ادامه با چند دلیل توضیح می‌دهیم که چرا یادگیری زبان انگلیسی در سنین پایین‌تر، بهترین انتخاب است.
۱. یادگیری زبان دوم در کودکی بسیار ساده‌تر است
یکی از مهمترین مزایای یادگیری زبان دوم در کودکی این است که فرایند یادگیری سریع‌تر و آسان‌تر می‌شود. کودکان زمان بیشتری برای یادگیری دارند. همچنین آنها دایره‌ی لغات کوچک‌تری دارند و برای صحبت به زبان انگلیسی نیازمند کلمات کمتری هستند. در نتیجه موانع کمتری برای اینکار سر راهشان قرار دارد و ذهنشان برای یادگیری زبان آماده است. یادگیری زبان انگلیسی در بزرگسالی دشوارتر است و با توجه به اینکه امروزه همه به زبان انگلیسی نیاز دارند، بهتر است این کار را به بزرگسالی موکول نکنید.
همانطور که اشاره کردیم، ساختار ذهنی کودکان برای یادگیری زبان ساخته شده است. ذهن آنها در سنین پایین مانند یک اسفنج است و اطلاعات را به سرعت جذب می‌کند. دقیقا مثل وقتی که ما بزرگسالان، متن ترانه‌ها و ریتم ملودی‌ها را به صورت ناخودآگاه یاد می‌گیریم. نتایج تحقیقات یک استاد عصب‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیا به دکتر پاول تامپسون نشان می‌دهد که سیستم‌های ذهنی مربوط به یادگیری زبان از سن شش سالگی تا بلوغ با سرعت بیشتری رشد می‌کنند. از طرفی رشد این سیستم‌ها بین سنین ۱۱ تا ۱۵ سالگی و در طول دوره بلوغ متوقف می‌شود.
ذهن کودکان آمادگی بیشتری برای یادگیری زبان دارد
نوزادان تا قبل از سن ۱۰ یا ۱۱ ماهگی می‌توانند فرق بین صداهای تمام زبان‌ها را تشخیص بدهند. بعد از این سن هم فقط صداهایی زبان‌هایی را تشخیص می‌دهند که در معرض‌شان قرار گرفته باشند و برایشان معنی‌دار شده باشد. مثلا در زبان ژاپنی بین صدای r و i فرقی وجود ندارد. اما نوزادان ژاپنی قبل از ده ماهگی می‌توانند فرق بین این دو صدا را تشخیص بدهند. با عبور از ۱۲ ماهگی، نوزادان این قابلیت تشخیص صدا را از دست می‌دهند. البته باید همین‌جا اشاره کنیم که این تشخیص و جذب صدای زبان‌های مختلف فقط در بستر ارتباطات انسانی رخ می‌دهد، نه تماشای رادیو و تلویزیون.
با قرار دادن کودک در معرض زبان دوم از سنین پایین، در واقع گوش آنها را با زبان دوم آشنا می‌کنید. چیزی که در سنین بالاتر مهارت‌های شنیدن و حرف زدن به زبان دوم را تقویت می‌کند. نتایج مطالعات متعدد نشان داده کسانی که یادگیری زبان دوم را قبل از نوجوانی شروع می‌کنند، لهجه طبیعی‌تری دارند.
کودکان نگاه ساده‌تری به زبان دارند
یکی دیگر از فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان این است که آنها ساده‌تر از بزرگسالان فکر می‌کنند. آنها از کلمات کمتر و جملات ساده‌تری استفاده می‌کنند و چندان به دنبال افکار انتزاعی نیستند. کودکانی که مشغول یادگیری زبان دوم هستند، مجبور به ترجمه احساسات و افکار انتزاعی پیچیده نخواهند بود. چون اکثرا چنین ذهنیتی ندارند. اما وقتی با یادگیری زبان بزرگ شوند، به تدریج یاد می‌گیرند چطور احساسات و افکارشان را با هر دو زبان مادری و زبان دوم ابراز کنند. افرادی که در بزرگسالی یادگیری زبان دوم را شروع می‌کنند، باید افکار و احساسات پیچیده‌شان را ترجمه کنند تا بتوانند به آن زبان نزدیک بشوند.
کودکان زمان بیشتری دارند
تعداد کتاب‌هایی که در کودکی خواندید را با کتاب‌هایی که در بزرگسالی خواندید، مقایسه کنید. یادتان است چند سال طول کشید تا خواندن را یاد بگیرید؟ همین درباره نوشتن، شنیدن و حتی حرف زدن هم صادق است. برای اینکه بتوانید با زبان دوم مثل زبان مادری ارتباط برقرار کنید، باید حداقل ۱۵ سال درس بخوانید. وقتی این دوره یادگیری طولانی را در نظر می‌گیریم، یکی دیگر از فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان مشخص می‌شود. کودکان می‌توانند از سنین پایین و با گام‌های کوچک، مسیر طولانی یادگیری آموزش زبان دوم را آغاز کنند.
۲. یادگیری زبان دوم مهارت حل مسئله را تقویت می‌کند
کودکانی که زبان دوم یاد می‌گیرند، در آینده به متخصصان حل مسئله و تفکر خلاق تبدیل می‌شوند. مغز این کودکان از سن پایین درگیر نوعی تمرین ذهنی است. چون باید به شکل مداوم مفاهیم را در زبان دوم به کلمات تبدیل کنند. نتیجه مطالعات روی مغز کودکان دوزبانه نشان می‌دهد نه تنها مهارت حل مسئله بهتری دارند، بلکه عملکرد بهتری در برنامه‌ریزی، تمرکز و انجام چندین کار به شکل همزمان دارند. ضمن اینکه در آزمون‌های درسی استاندارد نیز نمره‌های بهتری کسب می‌کنند. با آموزش زبان انگلیسی به کودکان در واقع آنها را برای موفقیت بیشتر در آینده آماده می‌کنید.
یادگیری زبان دوم قدرت ذهنی کودک را افزایش می‌دهد
یکی از مزایای شناختی کودکان دوزبانه این است که مغزشان متراکم‌تر است. تصویربرداری مغزی از کودکان دوزبانه و چندزبانه نشان داده دوزبانه‌ها در مقایسه با تک‌زبانه‌ها، ماده خاکستری متراکم‌تری دارند. همین باعث می‌شود توانایی‌های ذهنی آنها بیشتر شود و ساده‌تر مهارت‌های جدید را یاد بگیرند.
یادگیری زبان دوم نوعی تمرین ذهنی دائمی است
همانطور که اشاره کردیم، کودکان دوزبانه همیشه در حال اجرای تمرین ذهنی هستند چون باید بین دو زبان، یکی را برای برقراری ارتباط انتخاب کنند. جالب است بدانید در قرن بیستم محققان و مربیان، یادگیری زبان دوم را به کودکان توصیه نمی‌کردند. آنها معتقد بودند زبان دوم نوعی تداخل در فرایند رشد شناختی و هوشی کودک است. درست است که کودکان دوزبانه این تداخل را در سیستم‌های زبانی تجربه می‌کنند، اما همین تجربه آنها را به متخصصان حل مسئله تبدیل می‌کند. اینکه کودکی یاد بگیرد برای برقراری ارتباط، معنی یک کلمه را در دو سیستم زبانی بررسی کند، روش‌های مختلف حل مسئله را به‌طور ناخودآگاه به او یاد می‌دهد.
یادگیری زبان دوم عملکرد مغز را تقویت می‌کند
نتایج مطالعات مختلف نشان داده یادگیری زبان دوم کارکردهای اجرایی مغز را نیز بهبود می‌دهد. این یعنی کودکان دوزبانه در فعالیت‌های زیر عملکرد بهتری خواهند داشت:
- برنامه‌ریزی
- حل مسئله
- تمرکز
- انجام چند کار به صورت همزمان
- تفکر انتقادی
- قدرت حافظه
- مهارت شنیدن
در سال ۲۰۰۴، دو روانشناس به نام‌های الن بیالیستوک و میشل مارتین‌ری مهارت‌های حل مسئله کودکان پیش‌دبستانی دوزبانه و چندزبانه را آزمایش کردند. به همه کودکان گفته شد دایرههای آبی و مربع‌های قرمز را در دو سطل جداگانه روی صفحه کامپیوتر مرتب کنند. داخل یکی از سطلها مربع آبی و داخل سطل دیگر هم دایره قرمز قرار دادند.
اول از کودکان خواستند شکل‌ها را براساس رنگ مرتب کنند. یعنی شکل‌های آبی را در سطل آبی و شکل‌های قرمز را در سطل قرمز قرار بدهند. در این آزمایش هر دو گروه کودکان خوب عمل کردند. سپس از آنها خواستند اشکال را براساس شکل مرتب کنند. یعنی دایرههای آبی را در سطل دایره قرمز و مربع‌های قرمز را در سطل مربع آبی قرار بدهند. این تمرین نیاز به تمرکز بیشتری دارد چون قرار دادن اشکال در سطلی که رنگ متفاوت دارد برای کودکان دشوار است. اما کودکان دوزبانه این تمرین را سریع‌تر انجام دادند.
تفکر خلاق و واگرا را پرورش می‌دهد
تقویت خلاقیت یکی دیگر از مزایای یادگیری زبان دوم است و مطالعات زیادی این را ثابت کرده است. آزمون خلاقیت تورنس یکی از پرکاربردترین تست‌های خلاقیت است که الیس پاول تورنس آن را در سال ۱۹۶۲ طراحی کرده است. این تستها برای بررسی میزان تفکر واگرا (یا تفکر خارج از هنجار و تفکر خلاق) طراحی شده است. کودکان دوزبانه در تست خلاقیت تورنس، نمره بهتری کسب می‌کنند.
کودکان دوزبانه یاد می‌گیرند دنیا را با عینک‌های مختلف ببینند. به همین خاطر به دیدگاه‌های مختلف دسترسی دارند و همین تفکر خلاق را برایشان ساده‌تر می‌کند. بگذارید منظورمان از «عینک‌های مختلف» را شرح بدهیم. هر زبانی که یاد می‌گیریم، موانع جدیدی برای انتقال مفهوم سر راهمان قرار می‌دهد. بسیاری از افعال زبان فارسی هیچ معادلی در زبان انگلیسی ندارند و برعکس. مغز دوزبانه‌ها برای عبور از این موانع نیاز به تفکر واگرا دارد. سبک تفکری که خلاقیت را تحریک می‌کند و در کودکان دوزبانه به شدت دیده می‌شود. (مطالعه بیشتر درباره تفکر خلاق در کودکان)
۳. یادگیری زبان دوم باعث بهبود عملکرد درسی می‌شود
یکی دیگر از مزایای آموزش زبان انگلیسی، بهبود نمره‌های درسی در دوره دبستان و پس از آن است. آمارها نشان می‌دهد کودکانی که زبان دومی را یاد می‌گیرند، در آزمون‌های جامع و استاندارد کشوری عملکرد بهتری دارند. در واقع هرچه زمان صرف شده برای یادگیری بیشتر باشد، تاثیرش روی عملکرد و نمره‌های درسی هم بیشتر است. این بهبود عملکرد ناشی از تقویت همان مهارت‌هایی است که بالاتر به آنها اشاره کردیم. بررسی آمار نشان می‌دهد یادگیری زبان خارجی در سنین پایین بیشترین تاثیر را روی درس‌های املا و ریاضی دارد.
یادگیری زبان دوم نمره‌های درسی را بهتر می‌کند
یادگیری زبان انگلیسی، نمره‌های درسی کودکان را بهبود می‌بخشد. البته این درباره همه کودکان صدق نمی‌کند اما مطالعات و آمارهای مختلف نشان داده اکثر کودکان دوزبانه در دوره‌های دبستان، راهنمایی و دبیرستان عملکرد بهتری دارند. این کودکان در آزمون‌های ورودی متوسطه نمونه نیز عملکرد بهتری دارند و راهیابی به این مدارس برایشان ساده‌تر است.
آموزش زبان انگلیسی یادگیری زبان در دوره متوسطه را تسهیل می‌کند
شما هم از آن افرادی هستید که دست‌کم شش سال در مدرسه زبان انگلیسی خواندید اما هنوز نمی‌توانید بیشتر از چند جمله انگلیسی حرف بزنید؟ تعداد این افراد کم نیست و با آموزش زبان انگلیسی به فرزندتان می‌توانید کمک کنید آینده بهتری داشته باشند. کودکانی که از سنین پایین زبان انگلیسی یاد می‌گیرند، به لحاظ شناختی و زبانی از سایر کودکان جلوتر هستند. به همین خاطر آموزش زبان در مدرسه برایشان ساده‌تر خواهد بود. همین دروس مدرسه به آنها کمک خواهد کرد به افراد کاملا دوزبانه تبدیل بشوند.
یادگیری زبان دوم درک کودک از زبان مادری را تقویت می‌کند
مطالعات زیادی نشان می‌دهند که یادگیری زبان دوم منجر به تقویت زبان مادری کودک نیز می‌شود. یادگیری یک زبان دیگر به کودک کمک می‌کند از عملکرد زبان درک بهتری داشته باشد و ویژگی‌های زبان مادری‌اش (از جمله صرف و نحو و ساختار جملات) را بهتر بشناسد. کودکان دوزبانه حتی در درک نمادهای بصری هم بهتر عمل می‌کنند.
۴. یادگیری زبان انگلیسی آینده شغلی کودک را تضمین می‌کند
در عصر دهکده‌ی جهانی، شرکت‌های بزرگ دنبال کارمندانی هستند که بیش از یک زبان بلد باشند. کارمندان دوزبانه به خاطر عملکرد بهتر و تاثیرگذاری بیشتر، حقوق بیشتری هم دریافت می‌کنند. این شرایط فقط به مشاغل مترجمی محدود نمی‌شود. اکثر مشاغل مرتبط با علم، فرهنگ، هنر، صنعت و تجارت به ارتباط با سایر کشورها نیاز دارند. ارتباطی که معمولا به زبان انگلیسی انجام می‌شود.
این یکی از مهمترین فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان است چون آینده کودک را شکل می‌دهد. کسی که زبان انگلیسی بلد باشد، می‌تواند زمان یادگیری زبان را صرف بهبود مهارت‌های شغلی کند و به این ترتیب از رقبایش چند قدم جلو بیفتد. حتی اگر فرزندتان در آینده مشاغل حوزه مترجمی را هم انتخاب کند، باز هم یادگیری زبان از سنین کودکی زندگی شغلی‌اش را تسهیل می‌کند.
۵. یادگیری زبان دوم بر زندگی فردی هم تاثیر مثبت دارد
زندگی بهتر همیشه به تحصیل و حرفه شغلی موفق محدود نمی‌شود. ارتباطات انسانی گسترده، پذیرش تنوع فرهنگی و سلامت ذهنی در سال‌های پیری از جمله معیارهایی هستند که کیفیت زندگی فردی را نشان می‌دهند. یادگیری زبان دوم در کودکی جنبه‌های محتلفی از زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه بیشتر در این باره صحبت می‌کنیم.
یادگیری زبان دوم پذیرش تفاوت‌های فرهنگی را ساده می‌کند
دوزبانه بودن امکان ارتباط فرهنگی را فراهم می‌کند. کودکانی که به دو یا چند زبان حرف می‌زنند، آگاهی فرهنگی بیشتری دارند. آنها تفاوت‌ها را بهتر درک می‌کنند و به همین خاطر احترام بیشتری نشان می‌دهند. همین به کودکان دوزبانه کمک می‌کند نسبت به دیدگاه‌ها و جهانبینیهای مختلف نگاه بازتری داشته باشند و دنیاهای جدیدی را تجربه کنند. یک مطالعه در دانشگاه شیکاگو نشان می‌دهد کودکانی که به بیش از یک زبان حرف می‌زنند، بهتر می‌توانند خودشان را جای دیگران بگذارند. به عبارت دیگر دیدگاه‌ها و جهانبینیهای مختلف را بهتر درک می‌کنند.
یادگیری زبان انگلیسی سفرهای برون مرزی را ساده‌تر می‌کند
یکی دیگر از مزایای یادگیری زبان انگلیسی، افزایش گزینه‌های سفر در سنین بزرگسالی است. کسانی که به زبان انگلیسی مسلط هستند، می‌توانند سفر به کشورها و فرهنگ‌های مختلف را تجربه کنند. زبان انگلیسی به زبان ارتباط بین فرهنگ‌های مختلف تبدیل شده است و تسلط به آن شانس آشنایی با بسیاری از فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها را فراهم می‌کند.
یادگیری زبان دوم از بروز بیماری‌های ناشی از پیری جلوگیری می‌کند
بسیاری از مطالعات دانشگاهی این فرضیه را مطرح کرده‌اند دوزبانه بودن می‌تواند ابتلا به آلزایمر را تا ۴.۵ سال به تاخیر بیاندازد. مطالعات جدیدتر هم نشان داده دوزبانه بودن طوری ساختار مغز را تغییر می‌دهد که مقاومت مغز در برابر آلزایمر و اختلالات شناختی را افزایش می‌یابد. محققان علت این توانایی‌ها را در تمرین مداومی می‌بینند که مغز افراد دوزبانه همواره با آن درگیر است. تمرینی که طی آن مغز داده‌های دو زبان مختلف را بسته به شرایط فیلتر می‌کند تا کلمه مورد نیاز خود را در زبان مناسب پیدا کند.
نتیجه‌گیری
همه مواردی که در متن بالا خواندید، از فواید آموزش زبان انگلیسی به کودکان هستند. فواید که به دوره دبستان و دبیرستان محدود نمی‌شود و تا بزرگسالی و حتی پیری ادامه خواهند داشت. در پایان به طور خلاصه مزایای یادگیری زبان دوم در کودکی را مرور می‌کنیم:
- مغز ما پیش از بلوغ توانایی بسیار زیادی در یادگیری زبان دارد. به همین خاطر بهتر است یادگیری زبان دوم را در سنین پایین شروع کنیم.
- نوزادان تا سن ۱۰ تا ۱۲ ماهگی می‌توانند اصوات تمام زبان‌ها را تشخیص بدهند و سپس این توانایی به زبان مادری‌شان محدود می‌شود. بنابراین بهتر است در این سن آنها را در معرض زبان‌های دیگر قرار دهید.
- کودکان ساده فکر می‌کنند و به همین خاطر موانع کمتری برای یادگیری زبان دارند. آنها برای ارتباط با زبان دوم نیاز به ترجمه افکار و احساسات پیچیده و انتزاعی ندارند.
- کودکان زمان بیشتری برای یادگیری زبان دارند.
- مغزهای دوزبانه همیشه و همه‌جا درگیر تمرین ذهنی هستند.
- این تمرین ذهنی منجر به بهبود مهارت‌های برنامه‌ریزی، حل مسئله، تمرکز و انجام چند کار به صورت همزمان می‌شود.
- این توانایی‌های ذهنی به نوبه خود منجر به تفکر واگرا و بهبود مهارت حل مسئله می‌شوند.
- کودکان دوزبانه خلاق‌‌تر هستند.
- یادگیری زبان دوم منجر به بهبود عملکرد درسی در تمام مقاطع می‌شود.
- دوزبانه بودن امکان پیشرفت شغلی و پذیرفته شدن در موقعیت‌های شغلی را افزایش می‌دهد.
- دوزبانه بودن شانس ارتباط میان فرهنگ‌ها را افزایش می‌دهد.
- یادگیری زبان انگلیسی در کهنسالی ابتلا به بیماری‌هایی نظیر آلزایمر را تا ۴.۵ سال به تاخیر می‌اندازد.
