برای تربیت کودکان خوب، یک فرمول واحد وجود ندارد. به هر حال، فرزندپروری یک علم دقیق نیست و فرزندپروری مناسب تا حدی یک هنر است. محققانی که بر روی سبک‌های فرزندپروری مطالعه می‌کنند به‌طور مداوم به این نتیجه رسیده‌اند که فرزندپروری مقتدرانه باعث می‌شود کودکانی سالم‌تر و شادتر داشته باشید. همچنین اگر والدی مقتدر باشید، فرزندتان به‌احتمال‌زیاد در مواجهه با چالش‌های زندگی عملکرد بهتری خواهد داشت.

خبر خوب این است که همه والدین می‌توانند مقتدر باشند. شما می‌توانید از راهکارهای مرتبط با سبک فرزندپروری مقتدرانه به‌صورتی استفاده کنید که متناسب با خصوصیات فرزندانتان باشند. در این صورت، روش‌های فرزندپروری شما نیز کلیشه‌ای نخواهند بود. در ادامه با سبک فرزندپروری مقتدرانه، ویژگی‌ها و مزایای آن بیشتر آشنا خواهید شد. همچنین به این موضوع نیز خواهیم پرداخت که چگونه می‌توانید والدینی مقتدر برای فرزندان خود باشید.

فهرست مطالب

تاریخچه فرزندپروری مقتدرانه

در دهه ۱۹۶۰، دیانا باومریند، روانشناس رشد، سه نوع مختلف سبک فرزندپروری را توصیف کرد: مقتدرانه، مستبدانه، سهل‌گیرانه. این سبک‌های فرزندپروری درنتیجه مطالعات او بر روی کودکان پیش‌دبستانی به‌دست آمد. در برخی موارد، به سبک فرزندپروری مقتدرانه، «سبک فرزندپروری دموکراتیک» نیز گفته می‌شود. این رویکرد، یک روش کودک‌محور است که در آن والدین انتظارات خود از فرزندشان را حفظ می‌کنند و در عین حال، او را حمایت و راهنمایی می‌کنند.

به‌طور سنتی، سبک فرزندپروری مقتدرانه، به‌عنوان موثرترین و مفیدترین روش تربیت کودک شناخته شده است. تحقیقات نشان می‌دهند که لازم است والدین در فرزندپروری، انعطاف‌پذیر باشند و از روش‌های تربیت کودک بر اساس اهداف شخصی خود و ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرزندشان استفاده کنند. بنابراین، مهم است که در عین حال که سعی می‌کنید والدی مقتدر باشید روش‌های تربیتی خود را متناسب با فرزندتان به کار بگیرید.

ویژگی‌های سبک فرزندپروری مقتدرانه

به گفته باومریند، والدین مقتدر دارای برخی ویژگی‌های مشترک هستند. اگرچه والدین مقتدر، انتظارات خود از فرزندشان را حفظ می‌کنند، اما آن‌ها انعطاف‌پذیر نیز هستند. در صورتی که شرایط قابل‌توجیهی پیش بیاید، والدین مقتدر واکنش خود را متناسب با شرایط تنظیم می‌کنند. والدین مقتدر می‌توانند بسته به شرایط، نیازهای کودک و سایر عوامل، روش فرزندپروری خود را تنظیم کنند. بنابراین، در این رویکرد تربیت کودک، همه متغیرها ازجمله رفتار کودک، شرایط و غیره در نظر گرفته می‌شود. در ادامه با ویژگی‌های والدین مقتدر بیشتر آشنا می‌شوید:

• اجرای نظم و انضباط عادلانه و ثابت در هنگام نقض قوانین
• اجازه دادن به کودک برای ابراز نظرات خود
• تشویق کودک برای بحث در مورد گزینه‌ها
• حمایت از کودک و ملایمت با او
• پرورش استقلال و استدلال در کودک
• گوش دادن به حرف‌های کودک
• تعیین انتظارات، محدودیت‌ها و پیامدها برای رفتار کودک

مزایای فرزندپروری مقتدرانه

همانطور که مطرح شد متخصصان رشد کودک، سبک فرزندپروری مقتدرانه را بهترین روش برای تربیت کودک می‌دانند. مطالعات نشان می‌دهند کودکانی که توسط والدین مقتدر پرورش می‌یابند تواناتر، خوشحال‌تر و موفق‌تر از سایر کودکان هستند. به گفته باومریند، فرزندان والدین مقتدر:

• در مورد توانایی‌های خود در یادگیری مسائل جدید، اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند؛
• مهارت‌های اجتماعی پیشرفته‌تری دارند؛
• کنترل و تنظیم هیجانی بهتری دارند؛
• خلق‌و‌خوی شادتری دارند.

والدین مقتدر الگوهای مناسبی برای فرزندانشان هستند و همان رفتارهایی که از فرزندانشان انتظار دارند را انجام می‌دهند. به همین دلیل، بیشتر احتمال دارد که کودکان آن‌ها، این رفتارها را درونی‌سازی کنند و آن‌ها را انجام دهند. همچنین، قوانین و نظم مداوم به کودکان کمک می‌کند که بدانند از آن‌ها چه انتظاراتی وجود دارد. والدین مقتدر، کنترل و تنظیم هیجانی بهتری دارند. در نتیجه، فرزندانشان نیز یاد می‌گیرند که هیجانات خود را مدیریت کنند و احساسات دیگران را نیز بهتر تشخیص بدهند.

از سوی دیگر، والدین مقتدر به فرزندان خود اجازه استقلال می‌دهند. این آزادی به کودکان نشان می‌دهد که آن‌ها قادر به انجام کارهای خود هستند و همچنین به تقویت اعتمادبه‌نفس و عزت نفس آن‌ها نیز کمک می‌کند. برخی از والدین به‌طور طبیعی مقتدرتر هستند و کمتر مستبدانه یا سهل‌گیرانه عمل می‌کنند. با این حال، این مسئله به این معنی نیست که اگر در حال حاضر والدی مقتدر نیستید، نمی‌توانید سبک فرزندپروری مقتدرانه را در پیش بگیرید.

نحوه فرزندپروری مقتدرانه

تلاش برای اصلاح روش فرزندپروری مستلزم این است که همزمان با تمرین مقتدر بودن، نسبت به اقدامات خود، آگاهی بیشتری پیدا کنید. تبدیل شدن به والدی مقتدر نیاز به تمرین مداوم روش‌های فرزندپروری مقتدرانه و همچنین تمرکز بیشتر بر رفتارهای خود دارد. در ادامه با این موضوع آشنا می‌شوید که چگونه والدینی مقتدر برای فرزند خود باشید.

به فرزندتان گوش دهید

بر خلاف والدین مستبد که معتقدند فرزندان باید دیده شوند و لازم نیست شنیده شوند، والدین مقتدر از شنیدن نظرات فرزندان خود استقبال می‌کنند. آن‌ها به نگرانی‌های کودکان خود گوش می‌دهند و به فرزندانشان اجازه می‌دهند نظرات خود را ابراز کنند. بنابراین، چه فرزندتان برای دهمین بار یک جوک را می‌گوید چه یک داستان طولانی را برای شما تعریف می‌کند، شنونده خوبی برای او باشید. توجه مثبت شما به کودک، تا حد زیادی از مشکلات رفتاری او پیشگیری می‌کند.

احساسات فرزندتان را تایید کنید

والدین مقتدر احساسات فرزندشان را تایید می‌کنند. آن‌ها به بچه‌هایشان کمک می‌کنند تا احساسات خود را نام‌گذاری کنند و به آن‌ها می‌آموزند که چگونه احساساتشان می‌تواند بر روی رفتارشان تاثیر بگذارد. بنابراین، دفعه بعد که فرزندتان ناراحت شد در مقابل دست‌کم گرفتن احساسش با جملاتی مثل «چیزی نیست» یا «دیگه گریه نکن» مقاومت کنید. به هر حال، مسئله برای کودک، مسئله بزرگی است. بنابراین، در این موقعیت‌ها بهتر است از جملاتی مثل «من می‌فهمم که تو الان خیلی غمگینی» استفاده کنید.

رفتار کودک را اصلاح کنید نه احساس او را. به فرزندتان بگویید اشکالی ندارد که عصبانی شود اما اگر کسی را بزند، رفتارش، پیامد به دنبال دارد. همچنین می‌توانید به او بگویید که اشکالی ندارد هیجان‌زده شود اما دویدن در داخل فروشگاه مواد غذایی مجاز نیست. از سوی دیگر، مهم است روش‌های قابل‌قبول ابراز احساسات را به فرزندتان بیاموزید. پیشنهاد می‌کنیم در این مورد مقاله آموزش ابراز احساسات به کودکان را نیز مطالعه کنید.

احساسات فرزندتان را در نظر بگیرید

مقتدر بودن به معنای در نظر گرفتن احساسات کودک است. این امر بدین معنی نیست که شما و فرزندتان با هم برابر هستید. بلکه لازم است به فرزند خود نشان دهید که مسئولیت خانواده به عهده شماست اما به او بگویید که در نحوه تصمیم‌گیری، نظر همه اعضای خانواده مهم است. بنابراین، اگر تصمیم به جابجایی محل زندگی خود دارید از کودکتان بپرسید چه احساسی نسبت به این مسئله دارد. اما از او سوال نکنید که آیا با جابجایی موافق است یا نه. کودکان تجربه و خرد لازم برای تصمیم‌گیری در مسائل مربوط به بزرگسالان را ندارند. آن‌ها وقتی می‌بینند والدین بیشتر از همه می‌دانند احساس امنیت می‌کنند.

برای استفاده از روش فرزندپروری مقتدرانه، در خانه قوانین روشن ایجاد کنید

والدین مقتدر در خانه قوانین روشنی دارند. آن‌ها فرزندشان را از قبل از انتظارات خود آگاه می‌کنند و دلایل این قوانین را برای کودکشان توضیح می‌دهند. بنابراین، به جای اینکه به فرزندتان بگویید: «بخواب چون من میگم»، بگویید: «بخواب تا بتونی به رشد مغز و بدنت کمک کنی» در این صورت، فرزندتان نکات زیربنایی مسائل ایمنی، خطرات بهداشتی، مسائل اخلاقی یا قوانین اجتماعی موجود را بهتر درک می‌کند و در نتیجه از زندگی نیز درک بهتری خواهد داشت. بنابراین، حتی در مواقعی که شما در کنار فرزندتان نیستید او از قوانین پیروی خواهد کرد.

برای مسائل جزئی، هشدار بدهید

والدین مقتدر برای نقض قوانین، پیامدهای فوری تعیین می‌کنند. برای مثال، اگر کودک، فردی دیگر را بزند ممکن است از روش محروم کردن موقتی برای تربیت کودک استفاده شود. با این حال، والدین مقتدر برای مسائل جزئی، هشدار می‌دهند. آن‌ها به فرزند خود می‌گویند که در صورتی که رفتار خود را تغییر ندهد، چه عواقبی در انتظار او خواهد بود. بنابراین، وقت خود را برای گفتن حرف‌های بی‌معنی مثل «بس کن» یا «کاری نکن که دوباره بهت هشدار بدم» تلف نکنید.

در عوض به کودک بگویید: «اگر از کوبیدن چنگال به بشقاب دست برنداری، امروز از بازی کردن با موبایل محروم میشی» یا «اگر الان اسباب‌بازیات رو جمع نکنی، پارک رفتن بعد از ناهار کنسل میشه.» اگر فرزندتان به هشدار شما گوش نداد می‌توانید پیامدی که تعیین کردید را اجرا کنید. از دادن چندین هشدار خودداری کنید. تکرار هشدار باعث می‌شود که کودک با اولین هشدارتان، به حرف شما گوش نکند.

از پیامدهایی استفاده کنید که به کودک درس زندگی می‌دهند

والدین مقتدر، فرزند خود را به‌خاطر اشتباهاتش ناراحت نمی‌کنند. آن‌ها از شرمسار کردن کودک به دلیل اشتباهش اجتناب می‌کنند و از تنبیه بدنی استفاده نمی‌کنند. همچنین، آن‌ها با گفتن جملاتی مثل «من ازت خیلی ناامید شدم» به کودک احساس گناه نمی‌دهند. والدین مقتدر به فرزندشان کمک می‌کنند که متوجه شود کار بدی انجام داده است. اما این بدین معنی نیست که به او نشان دهند او فرد بدی است. پیامدها اغلب ماهیتی منطقی دارند. بنابراین، کودکی که از کنار گذاشتن پلی‌استیشن خودداری می‌کند امتیاز بازی با پلی‌استیشن را به مدت ۲۴ ساعت از دست خواهد داد.

پیامدهایی تعیین کنید که به فرزندتان کمک کند یاد بگیرد در آینده عملکرد بهتری داشته باشد. اگر او خواهر یا برادرش را زد او را نزنید. در عوض، یک امتیاز را از او بگیرید. سپس بر آموزش مهارت‌های کنترل خشم و حل تعارض به کودک تمرکز کنید. از کودک بپرسید: «دفعه بعد که عصبانی شدی چه کاری میتونی انجام بدی تا کسی رو نزنی؟» سپس در مورد گزینه‌ها با فرزندتان صحبت کنید و جایگزین‌های زدن را به او بیاموزید. پیشنهاد می‌کنیم در این مورد مقاله کنترل خشم در کودکان را نیز مطالعه کنید.

مشوق فرزندتان باشید و به او پاداش بدهید

والدین مقتدر برای انگیزه دادن به فرزندشان از پاداش دادن استفاده می‌کنند. این بدین معنی نیست که آن‌ها فرزند خود را غرق هدیه‌های مجلل می‌کنند. در عوض، آن‌ها وقتی فرزندشان دچار مشکل رفتاری خاصی می‌شود با پاداش دادن، او را به مسیر درست هدایت می‌کنند. برای مثال، وقتی فرزند پیش‌دبستانی شما از خوابیدن در تختخوابش خودداری می‌کند، می‌توانید یک جدول امتیاز درست کنید و هر وقت فرزندتان در تختخوابش خوابید به او یک امتیاز بدهید. درنتیجه، وقتی امتیازهای فرزندتان به یک حدنصاب رسید متناسب با تعداد امتیازها یک پاداش به کودک بدهید.

به فرزندتان در مورد برخی مسائل کوچک، حق انتخاب بدهید

والدین مقتدر در مورد مسائل کوچک به فرزندشان حق انتخاب می‌دهند. این کار به کودک قدرت می‌بخشد و به او برای تصمیم‌گیری‌های بزرگتر در آینده کمک می‌کند. بنابراین، برای مثال می‌توانید از فرزندتان بپرسید: «برای صبحونه تخم‌مرغ و سیب‌زمینی می‌خوری یا نون و پنیر؟» یا «می‌خوای اتاقت رو قبل از شام مرتب کنی یا بعد از شام؟» اطمینان حاصل کنید که گزینه‌هایی که ارائه می‌دهید را می‌توانید عملی کنید.

میان آزادی و مسئولیت دادن، تعادل ایجاد کنید

والدین مقتدر انتظار دارند که فرزندشان مسئولیت‌پذیر باشد و مسیر موفقیت را طی کند. برای این امر مهم است که میان آزادی و مسئولیت دادن، تعادل ایجاد کنید. برای مثال، اگر فرزندتان فراموش می‌کند همه وسایل موردنیازش را در کوله‌پشتی‌اش بگذارد، می‌توانید برای او یک چک‌لیست تهیه کنید. صبح قبل از اینکه کودک از خانه به مدرسه برود از او بخواهید که بررسی کند آیا همه وسایل ذکرشده در چک‌لیست را برداشته است یا نه.

اگر فرزندتان با مسئله‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند، یک برنامه مدیریت رفتاری ایجاد کنید تا درنتیجه آن از تلاش‌های فرزندتان برای استقلال بیشتر حمایت کنید. در ابتدا، پشتیبانی بیشتری فراهم کنید اما اطمینان حاصل کنید که فرزندتان برای اینکه چه کاری انجام دهد به شما وابسته نیست. با گذشت زمان، کودک اعتمادبه‌نفس بیشتری برای انجام کارهای خود خواهد یافت.

اشتباهات را به فرصت‌های یادگیری تبدیل کنید

والدین مقتدر، فرزندشان را به‌خاطر اشتباه کردن خجالت‌زده نمی‌کنند. در عوض، آن‌ها به کودک کمک می‌کنند که چگونه اشتباهات خود را به فرصت‌های یادگیری تبدیل کند. بنابراین، وقتی فرزندتان اشتباهی مرتکب شد توضیح دهید که چرا رفتار او مناسب نبوده است. برای مثال می‌توانید بگویید: «گرفتن وسایلی که متعلق به تو نیست اشتباهه. این کار باعث میشه دیگران ناراحت بشن.» وقتی فرزندتان، کسی دیگر را آزار داد به او کمک کنید رفتارش را جبران کند.

برای مثال، وقتی فرزندتان خواهرش را زد از او بخواهید که برای جبران اشتباهش، اسباب‌بازی موردعلاقه‌اش را به خواهرش بدهد یا از کودک بخواهید که عذرخواهی کند. اگر کودکتان به صورت مکرر یک اشتباه را انجام داد با هم مسئله را حل کنید. برای مثال بگویید: «این دومین باره که امسال دیر به سرویس مدرسه رسیدی. فکر می‌کنی با چه راهکاری میتونی به موقع به سرویس برسی؟»

فرزندتان را به انضباط شخصی تشویق کنید

والدین مقتدر علاقه‌ای به کنترل فرزندان خود ندارند، بلکه به دنبال این امر هستند که به کودکان بیاموزند خودشان را کنترل کنند. بنابراین، هر بار که فرزندتان به هم ریخت او را آرام نکنید. به جای آن، به او بیاموزید که چگونه خودش را آرام کند. دائما اصرار نکنید که فرزندتان مسئولیت‌های روزانه‌اش را انجام دهید، بلکه به او کمک کنید تا خودش مسئولیت‌هایش را انجام دهد. یک برنامه مدیریت رفتار تهیه کنید که بر آموزش مهارت‌های زندگی متمرکز باشد. آموزش کودک برای کنترل تکانه، کنترل خشم و انضباط شخصی به او در طول زندگی کمک زیادی خواهد کرد.

رابطه سالمی با فرزندتان داشته باشید

فرزندپروری مقتدرانه به این معنی نیست که به دنبال اطاعت‌پذیری فرزندتان باشید. در عوض، به این معنی است که چگونه الگوی خوبی برای کودک باشید و مهارت‌های لازم برای زندگی را به او یاد بدهید. برخلاف والدین مستبد، والدین مقتدر، خونگرم و دوست‌داشتنی هستند. آن‌ها به فرزندشان محبت می‌کنند و می‌دانند پرورش کودکان مهم است. بنابراین، هر روز چند دقیقه زمان بگذارید و با کودک وقت بگذرانید. وقت گذراندن باکیفیت با کودک، به او احساس دوست‌داشتنی بودن و پذیرش می‌دهد. این امر به افزایش اعتمادبه‌نفس کودک کمک می‌کند.

درنهایت، همانطور که مطرح شد متخصصان معتقدند بهترین روش تربیت کودک، فرزندپروری مقتدرانه است. استفاده از این روش، کمک می‌کند که فرزندی شادتر و سالم‌تر داشته باشید. تمرکز این سبک فرزندپروری بر ایجاد تعادل میان نظم، کنترل هیجانی و استقلال کودک قرار دارد. برای اینکه والدی مقتدرتر باشید کاراهای زیادی می‌توانید انجام دهید. مهم است به فرزندتان خوب گوش کنید، برای او وقت بگذارید و به کودک کمک کنید که در مورد مسائل کوچک، حق انتخاب داشته باشد.

سوالات پرتکرار

نکات کلیدی

• چه فرزندتان برای دهمین بار یک جوک را می‌گوید چه یک داستان طولانی را برای شما تعریف می‌کند شنونده خوبی برای او باشید.
• به فرزندتان بگویید اشکالی ندارد که عصبانی شود اما اگر کسی را بزند، رفتارش، پیامد به دنبال دارد.
• لازم است به فرزند خود نشان دهید که مسئولیت خانواده به عهده شماست اما به او بگویید که در نحوه تصمیم‌گیری، نظر همه اعضای خانواده مهم است.
• پیامدهایی تعیین کنید که به فرزندتان کمک کند یاد بگیرد در آینده عملکرد بهتری داشته باشد.
• اگر فرزندتان با مسئله‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند یک برنامه مدیریت رفتاری ایجاد کنید تا درنتیجه آن از تلاش‌های فرزندتان برای استقلال بیشتر حمایت کنید.

اگر شما هم نظر یا تجربه‌ای در زمینه فرزندپروری مقتدرانه و نحوه مقتدر بودن در تربیت کودک دارید، آن را با ما و خوانندگان کارپازل به اشتراک بگذارید.