بسیاری از کودکان و نوجوانان در مدارس، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، نوعی از قلدری را مشاهده یا تجربه کرده‌اند یا حتی در آن مشارکت داشته‌اند. قلدری انواع و دلایل مختلفی دارد که آگاهی از آن‌ها برای پیشگیری از این مسئله ضروری است. قلدری در مدرسه می‌تواند پیامدهای زیانباری برای همه افراد درگیر در آن داشته باشد که آسیب‌های آن می‌تواند تا سال‌ها با فرد همراه باشند.
چه دانش‌آموز، معلم، والدین کودک یا عضو انجمن مدرسه باشید، لازم است بدانید همه افراد در پیشگیری از قلدری در مدرسه نقش دارند. به همین دلیل مهم است که در مورد این موضوع، اطلاعات کسب کنید و از راهکارهای جلوگیری از قلدری آگاه شوید. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می‌شوید.
قلدری در مدرسه چیست و چه انواعی دارد؟
در زورگویی باید شرایط خاصی وجود داشته باشد تا بتوان آن را قلدری تشخیص داد. این موارد عبارت‌اند از غافلگیری، عدم تعادل قدرت، تکرار، پریشانی و تحریک. قلدری در مدرسه ممکن است در داخل مدرسه، زمین مدرسه یا بیرون از مدرسه اتفاق بیفتد. اما این مسئله به دلیل روابط ایجاد شده در مدرسه رخ می‌دهد. قلدری انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
- قلدری مستقیم و غیرمستقیم: قلدری مستقیم با قلدری غیرمستقیم متفاوت است. قلدری مستقیم شامل تماس مستقیم با فرد قلدر است اما در قلدری غیرمستقیم این طور نیست. نمونه‌ای از آزار مستقیم عبارت است از پرتاب کردن اشیاء به سمت فرد یا فریاد زدن سخنان آزاردهنده نسبت به او. نمونه‌ای از قلدری غیرمستقیم عبارت است از شایعه‌پراکنی در مورد یک همکلاسی.
- قلدری اینترنتی: قلدری اینترنتی هر نوع قلدری است که به صورت آنلاین اتفاق می‌افتد. این نوع از آزار و اذیت می‌تواند به صورت نظرات آسیب‌زننده در مورد کودک در سایت یا به صورت فرستادن پیام‌های شخصی آزاردهنده برای او باشد.
- قلدری جسمی: قلدری جسمی همیشه شامل تماس بدنی با فرد مقابل است. این مسئله می‌تواند به صورت دعوای تن به تن اتفاق بیفتد. همچنین می‌تواند شامل پرتاب وسایل، لگد زدن یا بیرون کشیدن او از مدرسه به قصد آسیب جسمی به او باشد.
- قلدری عاطفی: قلدری عاطفی شامل استفاده از روش‌هایی به منظور آسیب زدن به احساسات فرد دیگر است. این نوع قلدری می‌تواند شامل گفتن یا نوشتن حرف‌های آسیب‌زننده باشد، که موجب می‌شود تعداد بسیار زیادی از افراد علیه او موضع بگیرند. همچنین، این نوع آزار و اذیت می‌تواند شامل نادیده گرفتن هدفمند فرد یا پخش شایعات در مورد او شود.
- قلدری جنسی: قلدری جنسی هر نوع آزار و اذیتی است که به جنسیت یا مسائل جنسی فرد ارتباط داشته باشد. به عنوان مثال، این نوع قلدری شامل مجبور کردن شخص به انجام رفتارهای جنسی، گفتن حرف‌های جنسی یا لمس ناخواسته می‌شود.
- قلدری کلامی: قلدری کلامی به معنای استفاده از کلام برای به هم ریختن طرف مقابل است. به عنوان مثال، استفاده از ناسزا، کلام آزاردهنده، اظهار نظر منفی در مورد کودک، استفاده از اصطلاحات تحقیرآمیز و تمسخر.
قلدری در مدرسه چه پیامدهایی دارد؟
کودکان حق دارند که در مدرسه‌ای درس بخوانند و رشد کنند که محیط آن سالم و امن است. قلدری در مدرسه می‌تواند پیامدهای بسیار زیانباری داشته باشد. این پیامدها برای کودک قلدر، کودکی که مورد قلدری قرار می‌گیرد، کسانی که شاهد این مسئله هستند و حتی برای مدرسه متفاوت است که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
پیامدهای قلدری در کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند
کودکانی که مورد قلدری قرار می‌گیرند احتمالا:
- عزت نفسشان کاهش پیدا می‌کند؛
- دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند؛
- رشد آن‌ها از نظر اجتماعی کندتر خواهد شد و منزوی و تنها می‌شوند؛
- به دلیل اجتناب از مدرسه یا قطع ارتباط با آن موفقیت تحصیلی کمتری دارند؛
- در آینده توانایی برقراری روابط سالم با دوستان و همکاران نخواهند داشت.
پیامدهای قلدری در کودکان قلدر
کودکانی که مرتبا دیگران را آزار می‌دهند به احتمال زیاد:
- تحصیل را رها می‌کنند یا از مدرسه اخراج می‌شوند؛
- رفتار مجرمانه انجام می‌دهند؛
- دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند؛
- در بزرگسالی نسبت به همسر یا فرزندان خود با خشونت رفتار می‌کنند.
تاثیر قلدری بر کودکانی که شاهد این مسئله هستند
کودکانی که شاهد قلدری هستند به احتمال زیاد:
- احساس ناتوانی می‌کنند؛
- با ترس و احساس گناه زندگی می‌کنند.
پیامدهای قلدری برای مدارس
مدارسی که اقدامات قابل توجهی در برابر قلدری انجام نمی‌دهند به احتمال زیاد:
- بر اساس فرهنگ ترس و بی‌احترامی، محیطی منفی در مدرسه ایجاد می‌کنند؛
- دانش‌آموزان آن‌ها کمتر در درس‌ها مشارکت دارند و والدین نیز از از مدرسه ناراضی هستند؛
- به دانش‌آموزان این تصور را می‌دهند که معلم‌ها کنترل کمی بر روی محیط دارند یا اهمیتی به مسائل نمی‌دهند؛
- باعث عدم اطمینان، عزت نفس پایین و از بین بردن جاه‌طلبی دانش‌آموزان می‌شوند؛
- در الهام بخشیدن به دانش‌آموزان برای دستیابی به پتانسیل کامل تحصیلیشان کوتاهی می‌کنند.
چه عواملی باعث قلدری در مدارس می‌شوند؟
دلایل قلدری متعدد است. هر دانش‌آموزی صرف نظر از جنسیت، مذهب، نژاد یا وضعیت اقتصادی اجتماعی می‌تواند هدف آزار و اذیت در مدرسه قرار گیرد. وقتی معلم‌ها و مسئولان مدرسه بدانند که چه عواملی منجر به قلدری می‌شوند بهتر می‌توانند از آن پیشگیری کنند. در ادامه به برخی از دلایلی اشاره شده است که باعث می‌شوند یک کودک نسبت به کودکان دیگر قلدری کند.
- مورد آزار قرار گرفتن کودک در خانه
- عدم توانایی همدلی او با دیگران
- بازی‌های یا فیلم‌های خشونت‌آمیز
- جلب توجه کردن
- عدم توانایی در استفاده مناسب از قدرت خود
- عدم وجود فرهنگ احترام به دیگران در مدرسه
لازم است بدانید در اغلب موارد، کودک قلدر به اندازه کودکی که مورد قلدری قرار می‌گیرد آسیب دیده است و نیاز به حمایت و کمک از طرف دیگران دارد. پیشنهاد می‌کنیم مقاله دلایل پرخاشگری در کودکان را نیز در این مورد مطالعه کنید.
چه راهکارهایی برای پیشگیری از قلدری در مدرسه وجود دارد؟
با توجه به پیامدهایی که قلدری می‌تواند برای کودکان، خانواده‌ها، مدارس و جامعه داشته باشد پیشگیری از آن بسیار ضروری است. والدین، معلم‌ها و مدارس با انجام راهکارهایی می‌توانند از این مسئله پیشگیری کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.
آموزش مهربانی و همدلی به کودکان
کودکان از همان سنین اولیه کودکی باید یاد بگیرند که رفتار آن‌ها چه تاثیری بر روی دیگران می‌گذارد. لازم است به کودکان آموزش داده شود که دیدگاه‌های دیگران را در نظر بگیرند و در نتیجه بتوانند افراد مختلف را از نظر عاطفی درک کنند. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله همدلی در کودکان را نیز مطالعه کنید.
شناسایی علائم هشداردهنده
اگرچه معلم‌ها در اغلب موارد مشغله‌های زیادی دارند اما اگر بتوانند علائم هشداردهنده قلدری را شناسایی کنند و هر چه زودتر آن‌ها را متوقف کنند، کمک زیادی به پیشگیری از قلدری در مدرسه خواهند کرد. برخی از این علائم عبارت‌اند از لقب دادن به دیگران، خیره شدن به یک کودک، نادیده گرفتن یک کودک یا خندیدن بی‌رحمانه به او و تشویق دیگران به این کار.
ایجاد فرصت‌هایی برای برقراری ارتباط
لازم است در کودکان این احساس ایجاد شود که مدرسه مانند یک جامعه است. وقتی دانش‌آموزان احساس کنند که همسالان آن‌ها عضوی از گروه یا جامعه هستند کمتر یکدیگر را آزار می‌دهند و در مقابل کودک قلدری که سعی می‌کند این جامعه را از بین ببرد می‌ایستند.
استفاده از هنر
هنر می‌تواند ابزار قدرتمندی برای کودکان در جهت ابراز احساسات و افکارشان باشد. به عنوان مثال، دانش‌آموزان می‌توانند یک داستان در مورد قلدری بنویسند. می‌توان برای مبارزه با قلدری، مسابقه طراحی پوستر ضد قلدری برگزار کرد. ایده‌های زیادی برای این کار وجود دارد که مدارس می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
شبیه‌سازی‌ها
یک ایده تعاملی سرگرم‌کننده برای کمک به کاهش قلدری در مدارس، شرکت دادن دانش‌آموزان در انجام شبیه‌سازی است. به این منظور از دانش‌آموزان یک کلاس بخواهید نمایشی در مورد قلدری بازی کنند و بعد در مورد روش‌های حل تعارض با یکدیگر گفتگو کنند. این کار به کودکان کمک می‌کند که با یکدیگر همکاری کنند و راه حل‌هایی را برای مقابله با قلدری ارائه دهند.
ایجاد راه حل‌های صلح‌آمیز
راه حل‌های مسالمت‌آمیز باعث می‌شوند که قلدری و نفرت گسترس پیدا نکند. بنابراین، نباید با کودک قلدر به صورت خشونت‌آمیز یا همراه با آزار و اذیت رفتار شود. در غیر این صورت، کودک قلدر به زورگویی‌های خود ادامه می‌دهند و نفرت بیشتری نسبت به دیگران پیدا می‌کند.
تمرکز بر رفتار
برچسب زدن کودک به عنوان «قلدر» کمکی به او نمی‌کند. به همین دلیل معلم است که والدین و معلم‌ها به جای استفاده از اسامی بر رفتارهای کودک تمرکز کنند. مطالعه کتاب قلدری بسه نیز می‌تواند در این زمینه برای شما مفید باشد.
تنظیم قوانین مشخص و قابل اجرا
اگر در مدرسه قوانین مشخصی در مورد قلدری وجود داشته باشد به احتمال زیاد می‌توان از این مسئله جلوگیری کرد. لازم است این قوانین با کلمات مثبت برای کودکان توضیح داده شوند، ابعاد مختلفی را پوشش بدهند و متناسب با سن دانش‌آموزان باشند.
پاداش دادن به رفتارهای مثبت
وقتی دانش‌آموزان رفتار نامناسبی انجام می‌دهند معمولا مدرسه آن‌ها را به دفتر فرامی‌خواند. با این حال، توجه به رفتار مطلوب دانش‌آموز و تشویق آن نیز مهم است. این کار به دانش‌آموزان نشان می‌دهد که توجه به رفتار منفی، تنها توجه نیست و رفتار مثبت آن‌ها نیز در نظر گرفته می‌شود.
استفاده از تعامل آزادانه
تعامل در پیشگیری از قلدری در مدرسه نقش کلیدی دارد. هنگامی که کودکان احساس می‌کنند می‌توانند با بزرگسالان جامعه ارتباط برقرار کنند، بیشتر احتمال دارد که قلدری را گزارش دهند و همچنین با ابراز کلامی احساسات خود کمتر به آزار و اذیت روی بیاورند.
انجام اقدامات
اگر متوجه شدید که در مدرسه قلدری رخ داده است، لازم است برای متوقف کردن آن اقداماتی را انجام دهید. با شناسایی موقعیت و پیدا کردن راه‌حل‌های مختلف شروع کنید. اگر پدر و مادر هستید با فرزندتان صحبت کنید یا اگر معلم هستید همه کودکان را در پیدا کردن راه حل مشارکت بدهید. برای جلوگیری از قلدری، ارائه برنامه عملی ضروری است و اگر این مسئله متوقف نشد انجام گام‌های بعدی لازم است.
برقراری ارتباط با همسالان
با راه‌اندازی گروه‌های بازی، جلسات مطالعه یا پیشنهاد برای مهمانی آخر هفته به کودک یا دانش‌آموز خود کمک کنید که با سایر دوستان خود ارتباط برقرار کند. هر چه کودک با همسالان خود ارتباط بیشتری داشته باشد احتمال آزار و اذیت او کاهش بیشتری می‌یابد.
اعتماد به اینکه وضعیت کودک بهتر خواهد شد
آگاهی از اینکه کودکتان مورد آزار و اذیت قرار گرفته است، ممکن است شرایط سختی را برای شما به وجود بیاورد. با این حال، لازم است بدانید کودک با دریافت حمایت و کمک از شما می‌تواند بهبود پیدا کند. به یاد داشته باشید که متوقف شدن قلدری و با گذشت زمان، فرزندتان دیگر مشکلی نخواهد داشت. در این زمینه، مراجعه به روانشناس نیز بسیار کمک‌کننده است.
در نهایت، قلدری در مدرسه انواع و علل مختلفی دارد که رخ دادن آن می‌تواند پیامدهای بسیار آسیب‌زننده‌ای برای همه افراد درگیر داشته باشد. اگرچه مقابله با قلدری در مدرسه می‌تواند بسیار دشوار باشد، اما در صورت همکاری مدرسه، والدین و دانش‌آموزان با یکدیگر در انجام راهکارهای ضد قلدری، می‌توان از این مسئله جلوگیری و آن را متوقف کرد.
