اگر دوران نوجوانی خود را به‌یاد بیاوریم، می‌بینیم که ما نیز گاهی از دست اطرافیانمان عصبانی می‌شدیم و پرخاش می‌کردیم. همه این‌ها بخشی از فرآیند طبیعی رشد در دوره نوجوانی است. اما، اکنون در رابطه با فرزند نوجوانمان باتوجه به عصری که قرار داریم چه باید بکنیم؟ اگر فرزند نوجوانتان مرتبا چه لفظی، چه فیزیکی پرخاش می‌کند، این امر می‌تواند مشکل‌ساز شود. در این مقاله علل و نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر را بررسی خواهیم کرد.
علل پرخاشگری در نوجوانان چیست؟
یک پژوهش از Parentline Plus که در سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ انجام شده است، نشان می‌دهد که « ۶۰٪ تماس‌ها با این موسسه متعلق به پرخاش کلامی نوجوانان بوده است. تقریبا یک سوم یا ۳۰٪ تماس والدین نیز مربوط به خشونت فیزیکی نوجوان بوده است. »
این ارقام نشان می‌دهد تعداد بسیاری از والدین نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر را نمی‌دانند و قادر به مدیریت شرایط نیستند. برای مدیریت رفتار پرخاشگرانه نوجوان ابتدا باید دلایل آن را شناسایی کنید. تا علت درد را نیابید نمی‌توانید آن را درمان کنید. در ادامه علل این تنش‌ها و رفتارها را بررسی خواهیم کرد.
۱. اعتمادبه‌نفس پایین
بعضی از نوجوان‌ها اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و سعی می‌کنند این موضوع را از دیگران پنهان کنند. هنگام معاشرت با هم‌سالانشان، به‌نحوی رفتار می‌کنند که دیگران نفهمند. به‌همین دلیل دائما خودشان را از دید بقیه پنهان می‌کنند. دائما بهانه می‌آورند و یا گاهی برعکس، پرخاش می‌کنند.
۲. الگو گرفتن
گاهی رفتار نوجوانان تحت تاثیر رفتار دوستانشان است. از آن‌ها الگوبرداری می‌کنند و رفتار پرخاشگرانه‌ای نشان می‌دهد. در این شرایط بهتر است علل این خشم و پرخاش آن‌ها را پیگیری کنید.
آیا دوستان فرزندتان آن‌ها را مسخره می‌کنند که فرزند نوجوان شما به فرد پرخاشگری تبدیل شده است؟ یا مثلا، از طرف دوستانش تحت فشار است و برای قرار گرفتن در جمع دوستان و اثبات وجود خود این واکنش را نشان می‌دهد.
یا شاید در خانه با او برخورد خشونت‌آمیزی شده است و در مقابل، او نیز اینگونه رفتار می‌کند. چرا که، بچه‌ها از والدین خود الگوبرداری می‌کنند. اگر با کودک یا نوجوان برخورد فیزیکی کنید. او یاد می‌گیرد که خشونت و پرخاشگری پاسخ قابل قبولی به استرس یا هر اختلاف نظری است.
۳. حوادث آسیب‌زا
مرگ یا بیماری یکی از عزیزان، طلاق، آزار و اذیت افراطی خواهر، برادر و هم‌کلاسی‌ها در دوران نوجوانی به‌شدت استرس‌زا است. دوران نوجوانی دوران بسیار حساسی است. نوجوان همزمان دچار بلوغ و تغییرات فیزیکی و درونی است. ممکن است نتواند شرایط را تحمل کند، از خود واکنش شدیدی نشان دهد و فشار روحی را با پرخاش بروز دهد.
۴. سوء استفاده
آزار جسمی و جنسی یکی دیگر از دلایل رفتار پرخاشگرانه در میان نوجوانان است. این سوء استفاده باعث می‌شود نوجوان احساس عصبانیت، شرمندگی و ناکافی بودن کند. چون نمی‌تواند در مورد آن با کسی صحبت کند، احساس خشم خود را با پرخاش بروز می‌دهد.
۵. اختلالات روانی و پزشکی
اختلالات روانی مانند، اختلال دوقطبی، حملات عصبانی شدید و افسردگی ممکن است دلیل پرخاشگری در نوجوانان باشد. اختلالات پزشکی چون آسیب‌های مغزی و صرع نیز از دیگر عوامل رفتار پرخاشگرانه در نوجوانان است. در هر دو حالت، اختلالات روانی و پزشکی، با مراجعه به پزشک می‌توان آن‌ها را درمان کرد و پرخاشگری را کنترل کرد.
۶. اختلال یادگیری و اختلال در تمرکز (ADHD)
نوجوانانی که از اختلال یادگیری و ADHD رنج می‌برند با مشکلات اجتماعی و احساسی بسیاری مواجه هستند. چرا که هم باید برای یادگیری بسیار تلاش کند و هم ممکن است توسط افراد دیگر مورد تمسخر واقع شود. همین موضوع خشم و عصبانیت او را برمی‌انگیزد و باعث می‌شود نوجوان با پرخاش عصبانیتش را ابراز کند.
نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر چگونه باید باشد
بحث و تبادل نظر بخش جدانشدنی از زندگی است. در دوره نوجوانی اعتراض‌ها از کوبیدن درها به هم شروع شده و به داد و فریاد و گاهی خشونت بدنی منجر می‌شود. اما چگونه می‌توان این شرایط را تحت کنترل قرار داد؟ در این مواقع بهترین نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر چیست؟
۱. الگوی خوبی برای نوجوان باشید
فراموش نکنید شما الگوی فرزندتان هستید. اگر شما هنگام عصبانیت پرخاش کنید، نمی‌توانید از آن‌ها توقع داشته باشید که هنگام عصبانیت منطقی رفتار کنند. یا آرامش خود را حفظ کنند و فریاد نزنند. در این شرایط نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر چگونه باید باشد؟
تن صدایتان را کنترل کنید. از فریاد زدن خودداری کنید. آرامش خود را حفظ کنید. در صورت لزوم ممکن است لازم باشد چند دقیقه خود را از شرایط دور کنید تا عصبانیت‌تان فروکش کند. سپس، با فرزندتان صحبت کنید.
۲. کلمات سلاح قدرتمندی هستند
نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر به دلیل شرایط حساس این دوره که پیش‌تر به آن اشاره شد مستلزم رعایت چند نکته است. هنگام برقراری ارتباط با کودک یا صحبت کردن با او سعی کنید از کلماتی استفاده کنید که نوجوان را تحریک نکند. با طعنه با او صحبت نکنید.
اگر سوالی ذهنتان را درگیر کرده است، به‌جای اینکه به‌طور مستقیم از او بپرسید که «چه اتفاقی افتاده است؟». می‌توانید اینگونه بپرسید: «آیا چیزی هست که بخواهید به من بگویید؟» یا به‌طور مثال، به‌جای اینکه بگویید «این چه وقت آمدن است؟» بگویید: «کمی دیرتر از آنچه انتظار داشتم به خانه برگشتید»
با این روش می‌توانید شرایط را به‌خوبی کنترل کنید. قدرت کلمات آنقدر زیاد است که هم می‌تواند تسلی بخش روح باشد و هم جراحتی فراموش نشدنی بر آن به‌جای بگذارد. این ما هستیم که انتخاب می‌کنیم از کدام لبه زبان‌مان استفاده کنیم.
۳. مرزها را برای فرزندانتان شفاف‌سازی کنید
در مورد مرزهای اخلاقی شفاف عمل کنید. به آن‌ها پایبند باشید. فرزند نوجوان شما باید بداند که چه چیزی غیرقابل قبول است و نباید از آن مرزها عبور کند. به فرزند نوجوانتان بگویید که خشونت غیرقابل تحمل است. او فردی است که می‌تواند احساسش را با صحبت کردن به‌راحتی با والدین خود درمیان بگذارد.
۴. تکنیک‌های آرام کردن نوجوان
نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر با استفاده از تکنیک‌های آرام کردن، مدیتیشن و یوگا تنش را در او کاهش می‌دهد. اجازه می‌دهد نوجوان زمانی را با خودش تنها باشد و تصمیم بهتری هنگام خشم بگیرد. برای کنار آمدن با استرس، خشم و کنترل هر دوی این‌ها فرزندتان را با تکنیک‌های آرام کردن آشنا کنید.
۵. قرارداد رفتاری تعیین کنید
می‌توانید قراردادهای رفتاری برای فرزند نوجوانتان تعیین کنید. با او صحبت کنید که مسئولیت رفتارش را به‌عهده بگیرد.
می‌توانید یک دفترچه تهیه کنید. رفتارهای درست و غلط او را ثبت کنید. امتیاز‌دهی کنید یا ستاره بدهید. اگر کار درستی انجام داد به او پاداش خوبی دهید. درمقابل، اگر کار ناشایستی مرتکب شد امتیاز منفی به او بدهید و او را از انجام فعالیتی محروم کنید.
پاداش و جزا را متناسب با روحیه فرزندتان انتخاب کنید. پاداش مادی درنظر نگیرید. پاداشی چون، وقت گذراندن با دوستانشان، رفتن به سینما و مانند آن فکرخوبی برای انگیزه دادن به نوجوان است. این نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر، او را مسئولیت‌پذیرتر می‌کند. باعث می‌شود روی رفتارش فکر کند و دفعه بعد کنترل بهتری بر رفتارش داشته باشد.
برای آشنایی با مسئولیت‌پذیری در کودکان به مقاله نحوه پرورش مسئولیت پذیری در کودکان و نوجوانان مراجعه کنید.
۶. مشاوره خانواده
هنگامی که فرزندتان دچار مشکل می‌شود و پرخاش می‌کند، ممکن است به این دلیل باشد که چیزی او را مضطرب می‌کند. در این شرایط بهترین نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر مشاوره و شنیدن سخنانش است. برای رسیدن به نتیجه بهتر می‌توانید تمام اعضای خانواده را در این مشاوره مشارکت دهید.
صحبت باهم و راهنمایی گرفتن از درمانگر متخصص می‌تواند بسیار مفید باشد. می‌تواند تعارضات و مشکلات در روابط بین والدین و فرزندان و فرزندان با هم را برطرف کند.
یا می‌توانید جلسات مشاوره خانوادگی هفتگی، روزانه یا ماهیانه (متناسب با شرایط خانواده و مشکلاتی که پیش آمده است) تشکیل دهید. همه اعضای خانواده باهم و در نهایت آرامش و منطق دلایل پرخاش فرزند نوجوان را ریشه‌یابی کنند.
به صحبت‌های فرزندتان گوش دهید. به او اطمینان خاطر دهید که او را می‌شنوید و مشکلاتش را درک می‌کنید. این نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر او را آرام‌تر می‌کند و خشم و عصبانیتش را کاهش می‌دهد.
در پایان
اکنون که با علل پرخاشگری و نحوه برخورد با نوجوان پرخاشگر بیشتر آشنا شدید، علائم شروع آن را بهتر درک می‌کنید. با شروع این علائم در فرزندتان هوشیار باشید. علائم را نادیده نگیرید. از فرزندتان حمایت کنید. او را ببینید و بشنوید. زیرا، نوجوان با دیدن و شنیده شدن است که احساس آرامش و امنیت بیشتری می‌کند و به این اطمینان خاطر بیش از هرچیز دیگری احتیاج دارد. شاید با یک محبت و دلگرمی کوچک احساس کند از طرف شما درک می‌شود و دیگر به رفتار پرخاشگرانه‌اش ادامه ندهد.
