تفکر خلاق به توانایی حل مسائل به روشی جدید و یافتن راه حل جدید اطلاق می‌شود. موضوعی است که بهتر است والدین از کودکی یا نوجوانی به آن بپردازند تا فرزندشان آینده خوبی داشته باشد. روش‌های بسیاری چون، آشنا شدن با افراد بیشتر، تجربه اتفاق‌های جدید و تکنیک‌هایی در پرورش تفکر خلاق نقش بسزایی دارند. در این مقاله به بررسی روش‌های آموزش تفکر خلاق به نوجوانان می‌پردازیم.
آموزش تفکر خلاق به نوجوانان
بسیاری از والدین تصور می‌کنند که خلاقیت یک موهبت ذاتی است که ممکن است در فرزندشان وجود داشته باشد. اما خلاقیت مانند هر مهارت دیگری قابل یادگیری است. اما تنها مطالعه و شنیدن سخنرانی‌ها در این باره، برای پرورش خلاقیت در نوجوانان کافی نیست. بلکه خلاقیت با تمرین و آموزش در فرد پرورش می‌یابد. در ادامه این ابزارها و روش‌های آموزش تفکر خلاق به نوجوانان را بررسی خواهیم کرد.
۱. آنها را به داستان سرایی تشویق کنید
بهتر است روش آموزش تفکر خلاق به نوجوانان را باتوجه به روحیه دوره نوجوانی آنها تعیین کنید. روحیه‌ای که گاهی آرام، گاهی مواج و گاهی پر شور است. داستان‌سرایی و ایده گرفتن از تصاویر، محیط اطراف و دغدغه‌های نوجوان یک شروع خوب برای پرورش تفکر خلاق در آنها است.
به این روش به آنها کمک می‌کنید تا با دقت بیشتری به جزئیات نگاه کنند. در نتیجه، خلاقیت را در آنها پرورش می‌دهید. در ضمن، شما نیز با مسائل و دغدغه‌های ذهنی آنها بیشتر آشنا می‌شوید.
در این روش تصویری را به فرزند نوجوان یا دانش‌آموزانتان نشان دهید. از آنها بخواهید که خوب به آن نگاه کنند و دیدگاه خود را در مورد تک تک عناصر موجود در آن تصویر بیان کنند. سپس، در مورد یکی از عناصر موجود در عکس یک داستان بنویسند.
در انتها از بچه‌ها بخواهید که داستان‌هایشان را باهم مقایسه کنند. به این ترتیب، شاید حتی بتوانند اطلاعات بیشتری از مطالب دیگران کسب کنند و ایده‌های بیشتری به ذهن آنها برسد.
یا می‌توانید یک داستان کوتاه بخوانید. قسمت‌هایی از آن را حذف کنید و از بچه‌ها بخواهید که قسمت‌های حذف شده داستان را با استفاده ذهن خلاق خود دوباره بسازند. یعنی، مهارت داستان‌سرایی خود را محک بزنند. برای یافتن موضوعات بیشتر در زمینه داستان‌سرایی می‌توانید به مطلب سایت فصل یک در این باره مراجعه کنید.
۲. اجازه دهید خودشان را ابراز کنند
محیطی امن و پذیرا برای نوجوانان فراهم کنید. بچه‌ها باید بدون ترس از طرد شدن یا مسخره شدن بتوانند عقایدشان را بیان کنند. این به این معنی نیست که با همه صحبت‌های آنها موافق باشید. بلکه باید بدانند که ممکن است خطا کنند، شکست بخورند یا حتی انتخاب‌های نامناسب داشته باشند. اما، همیشه محیط خانواده پذیرای آنها است.
به آنها مشاوره دهید. آنها را تشویق کنید و صد البته، از آنها انتقاد سازنده کنید. اما، در همه حال، به فرزند نوجوانتان بگویید که چه‌قدر وجودش برای شما ارزشمند است.
۳. آنها را به تفکر تشویق کنید
تشویق دانش‌آموزان به داشتن تفکری خلاق آنها را برای موقعیت‌های غیر مترقبه در زندگی آینده آماده خواهد کرد. سعی کنید تکالیف بچه‌ها در مدرسه را طوری تنظیم کنید که فعالیت محور باشد. یعنی پروژه‌ای را در نظر بگیرید و از آنها بخواهید که روی آن فکر کنند. راه حل‌های پیشنهادی خود را ارائه دهند.
به‌طور مثال، برای اینکه ماجرا به واقعیت نزدیک باشد، می‌توانید از مشکلات مدرسه شروع کنید. به این طریق آموزش تفکر خلاق به نوجوانان را در خلال کار عملی و واقعی ملموس‌تر خواهید کرد. اگر محیط ورزشی مدرسه نامناسب است، از بچه‌ها بخواهید تا راه حل پیشنهادی خود را راجع به آن مشکل ارائه دهند.
قبل از آن، برای اینکه تشویق شوند، این موضوع را با مدیر مدرسه در میان بگذارید تا از حمایت او نیز بهره‌مند شوید.
یا حتی می‌توانید مسائل و مشکلات درون خانه را با فرزند نوجوان خود درمیان بگذارید و با آنها مشورت کنید. این اقدام اعتمادبه‌نفس فرزندتان را بالا می‌برد و به او اجازه فکر کردن و تبادل نظر می‌دهد. برای آشنایی با روش‌های پرورش اعتمادبه‌نفس در کودکان و نوجوانان به مقاله معرفی کتاب کلیدهای پرورش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان مراجعه کنید.
۴. استفاده از کلماتی چون نمی‌توانم و ممکن نیست ممنوع
فضای خانه را به محیطی تبدیل کنید که در آن اهداف به «از عهده آن کار برمی‌آیم، پس آن را انجام می‌دهم» تبدیل شود. یعنی از کلماتی که بار منفی زیادی دارند استفاده نکنید. نوجوانان از شما الگوبرداری می‌کنند. استفاده از کلماتی چون، نمی‌توانم، نمی‌شود، ممکن نیست، بله … اما، یا ای کاش را در محیط خانه ممنوع کنید. در عوض می‌توانم، ممکن است شکست بخورم، اما دوباره تلاش می‌کنم را جایگزین کنید.
۵. اجازه دهید اتاق خود را تزیین کنند
اگر فرزندتان اتاقی مجزا دارد یا حتی اگر ندارد، می‌توانید از او در تزیین خانه یا اتاقی دیگر کمک بگیرید. تزیین اتاق به او اجازه فکر کردن، تطابق رنگ‌ها و مهم بودن را می‌دهد که خود راهی برای پرورش تفکر خلاقانه در نوجوانان است.
۶. از علایق فرزند نوجوانتان حمایت کنید
آموزش تفکر خلاق به نوجوانان در گرو توجه و ارزشمند دانستن نوجوان و احترام به علایق او است. نوجوانان به‌دلیل شرایط بلوغ، تمایل دارند با گروه سنی دوستانشان وقت بگذارند. برای اینکه بتوانید آنها را در تعادل نگه دارید؛ یعنی هم ارزش در کنار خانواده بودن را درک کنند و هم با دوستانشان وقت بگذرانند، بهتر است محیط خانه را برای آنها امن کنید.
دانش خود را ارتقا دهید. نیازها، استعدادها و علایق فرزندتان را درک کنید و آنها را در رسیدن به آنچه علاقه‌مند هستند پشتیبانی کنید. به‌طور مثال، اگر فرزندتان به ستاره‌شناسی علاقه‌مند است، او را به رصدخانه‌ها ببرید. برایش کتاب و وسایل مورد نیاز را در حد مقدور تهیه کنید.
با او در مورد دانسته‌هایش صحبت کنید. او را تشویق کنید تا در مورد تجربیاتش هوشیارتر شود. این روش به او کمک می‌کند تا چشم‌انداز بهتری نسبت به جایگاه و محیط اطرافش داشته باشد. به او این امکان را می‌دهد تا توجه کند که وقت خودش را چگونه می‌گذراند.
در نهایت از او حمایت کنید تا از مرحله مشاهده به نتیجه‌گیری برسد. یعنی تفکر خلاقانه و مشاهدات متفکرانه را به واقعیت بدل کنید.
در پایان
تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که خلاقیت در نوجوانان در محیط‌های آرام احتمال شکوفایی بیشتری نسبت به محیط شلوغ دارد. اما، واقعا بیشترین میزان نبوغ و تفکر خلاقانه چه زمانی به‌سراغ آنها می‌آید؟
پاسخ این سوال ساده است. تفکر خلاق زمانی به سراغ کودکان و نوجوانان می‌آید که بدون نگرانی از قضاوت شدن یا ترس از شکست کاری را انجام دهند. برای آشنایی بیشتر با راه‌های پرورش تفکر در کودکان و نوجوانان به مقاله معرفی کتاب کلیدهای پرورش تفکر در کودکان و نوجوانان مراجعه کنید. البته، آشنا شدن با افراد مختلف در حین انجام کار گروهی نیز می‌تواند تفکر خلاق را در نوجوانان افزایش دهد.
اما، برای آموزش تفکر خلاق به نوجوانان چه کار بیشتری می‌توان انجام داد؟ شاید حمایت از این موضوع که فرزند نوجوانتان خودش قهرمان خودش است روش خوبی باشد. یا پرسیدن سوال‌های چالش برانگیز و درگیر کردن ذهنش گزینه خوبی باشد. اما، اگر شما نیز روش‌های دیگری در این زمینه می‌شناسید که در این مقاله به آن پرداخته نشده است؛ با ما در قسمت نظرات به‌اشتراک بگذارید.
