کنجکاوی باعث شده که بشر به دنبال کشف دنیای اطراف خود باشد. انسان در هیچ زمانی از دوران زندگی به اندازه کودکی، کنجکاو نیست. کنجکاوی در کودکان از کجا سرچشمه می‌گیرد و چگونه می‌توان آن را پرورش داد؟
کنجکاوی در کودکان یک ویژگی ذاتی و تشویق‌کننده آنها برای یادگیری دنیای اطراف است. قبل از اینکه راهکارهای پرورش کنجکاوی کودکان را معرفی کنیم، بد نیست بدانیم که کنجکاوی آنها از کجا می‌آید و چرا مهم است؟
کنجکاوی در کودکان چه دلیلی دارد؟
دنیای کودکان پر از طعم‌های جدید برای چشیدن، افراد جدید برای شناختن، سرگرمی‌های جدید برای بازی کردن، کلماتی جدید برای فهمیدن، جاهایی برای رفتن و مهارت‌هایی جدید برای یاد گرفتن است. در دوران کودکی بیشتر از هر زمان دیگری در زندگی ما با دیدن، لمس کردن، چشیدن و… در مورد اطراف‌مان یاد می‌گیریم. در واقع کنجکاوی در مورد هر آنچه که در اطراف ما است، باعث یادگیری می‌شود.
وقتی کودکان کنجکاو هستند، برای کشف دنیای اطراف خود اشتیاق دارند. در واقع کودکان، کنجکاو به دنیا می‌آیند. کنجکاوی است که باعث می‌شود با تجربه کردن دنیای اطراف خود، یاد بگیرند. کنجکاوی چیزی نیست که به کودکان آموزش بدهیم بلکه تمایل درونی یک کودک برای یادگیری است که باعث می‌شود دنبال تجربه‌های جدید باشد. کودکان کنجکاو نه تنها سوالات زیادی می‌پرسند، بلکه دنبال پاسخ آن سوالات هم می‌گردند.
کنجکاوی، مغز را برای یادگیری آماده می‌کند. علاوه بر اینکه باعث می‌شود از خواندن و یادگرفتن در مورد موضوعات موردعلاقه خود لذت ببریم. کمک می‌کند اطلاعاتی را یاد بگیریم الزاما ضروری و جذاب نیستند. وقتی بچه‌ها کنجکاوی می‌کنند مغز آنها به یک ابزار سریع برای جمع‌آوری اطلاعات و محرکی برای ایجاد اشتیاق به یادگیری، تبدیل می‌شود. در واقع کنجکاوی همان انگیزه درونی در وجود هر آدم است که یادگیری را تسهیل می‌کند. به همین دلیل، آموزش باید بر پایه همین ویژگی انسانی صورت بگیرد تا تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
چه عاملی کنجکاوی در کودکان را تشویق می‌کند؟
کنجکاوی نوعی جست‌وجو و اشتیاق برای کسب اطلاعات است. بچه‌ها دوست دارند بدانند که چرا چیزی در اطراف شان اتفاق می‌افتد. دوست دارند علت پدیده‌ها را بدانند. دلشان می‌خواهد بفهمند که اشیای مختلف چطور کار می‌کنند یا در دست گرفتن آنها چه حسی دارد. این کنجکاوی، ناشی از تمایل آنها برای یاد گرفتن و تجربه کردن است. به همین دلیل کنجکاوی را می‌توان پرورش داد و آن را مدیریت کرد.
راهکارهای پرورش و مدیریت کنجکاوی در کودکان
برای بسیاری از والدین اتفاق می‌افتد که از سوال پرسیدن‌های مکرر بچه‌ها خسته می‌شوند. یا از اینکه بچه‌ها دوست دارند هر کاری را خودشان انجام دهند، شکایت می‌کنند. اما این رفتار در کودکان کاملا طبیعی است و نشانه کنجکاوی آنها است. کنجکاوی در کودکان ویژگی مثبتی است که باید پرورش داده شود. نباید کنجکاوی آنها را سرکوب کنید بلکه باید با روش‌های مختلف، آن را مدیریت کنید. در ادامه چند راهکار برای مدیریت کنجکاوی در کودکان عنوان می‌کنیم.
عادات آنها را تغییر دهید
معمولا برای بچه‌ها مهم است که بر اساس برنامه روزانه خودشان رفتار کنند، اما تغییرات کوچک و اتفاقی می‌تواند ذهن آنها را تحریک کند تا درباره پدیده‌های جدید فکر کنند. از این طریق حس کنجکاوی در کودکان برانگیخته می‌شود. می‌توانید از تغییرات بسیار ساده شروع کنید. صابون آنها را با مایع دستشویی جابه‌جا کنید و به آنها اجازه دهید تا با ماده جدیدی آشنا شوند. برای تشویق بیشتر در این زمینه، می‌توانید به آنها قدرت انتخاب بدهید؛ برای استفاده روزمره صابون را انتخاب می‌کنند یا مایع دستشویی؟
آنها را غافلگیر کنید
غافلگیری مثبت می‌تواند حس کنجکاوی در کودکان را تقویت کند. می‌توانید یک یادداشت «صبح به خیر» زیر بالش آنها قرار دهید و در آن، راه رسیدن به گنج را به آنها نشان دهید. این گنج می‌تواند خوراکی مورد علاقه آنها باشد. یا می‌توانید بدون اینکه با خبر شوند، کسی را که دوست دارند برای ناهار دعوت کنید.
یک روز از مدرسه فرار کنید
اگر می توانید یک روز، کارتان را تعطیل کنید و فرزندتان را از مدرسه بدزدید. بچه‌ها این قضیه را تا آخر عمر فراموش نمی‌کنند. سعی کنید بچه‌ها اوقات لذت‌بخشی را در کنارتان تجربه کنند. با آنها به کتاب‌فروشی نزدیک خانه بروید یا با آنها بستنی بخورید. این کار به اندازه‌ای برای آنها لذت‌بخش است که دوست دارند بارها آن را تکرار کنید. برای بچه‌ها یک روز به‌یادماندنی بسازید. فقط حواستان باشد که برای انتخاب این روز، بیشتر دقت کنید. از معلم فرزندتان کمک بگیرید و روزی را انتخاب کنید که فرزندتان برنامه تحصیلی سبک‌تری دارد.
با هم کیک بپزید
بچه‌ها کیک دوست دارند، اما همه آنها نمی‌دانند که کیک چطور تهیه می‌شود. تجربه کردن تمامی مراحل پختن کیک، می‌تواند برای بچه‌ها بسیار شگفت‌انگیز باشد. اگر بچه‌ها با کمک شما این مراحل را خودشان انجام دهند، حواس پنج‌گانه در آنها هوشیار خواهد شد؛ شنیدن دستور پخت، تماشای تغییر شکل مواد و رنگ‌ها، لمس کردن مواد ناآشنا، تجربه کردن بوی کیک در حال پختن و در آخر چشیدن کیک تازه پخته شده.
برای تحریک کنجکاوی در کودکان، داستان‌هایی با پایان باز بخوانید
خواندن داستان قبل از خواب، عادت خوبی برای خواباندن بچه‌ها است. البته خواندن داستان‌های همیشگی می‌تواند خسته‌کننده شود. برای جذاب‌تر شدن این قضیه، داستان‌هایی را برایشان بخوانید که پایانی باز دارند. در این صورت بچه‌ها می‌توانند با تخیل خودشان داستانی که شنیده‌اند را تمام کنند.
البته روش‌های دیگری نیز برای پرورش خلاقیت در بچه‌ها با استفاده از داستان‌‌گویی وجود دارد. برای نمونه می‌توانید از بچه‌ها بخواهید تا اسم جدیدی برای داستانی که شنیده‌اند، انتخاب کنند و داستان را آن‌گونه که می‌خواهند تعریف کنند یا ادامه دهند. همچنین می‌توانید برای جلب توجه بچه‌ها، برای همان داستان‌های همیشگی، پایان‌های متفاوت تعریف کنید. با این کار بچه‌ها تشویق می‌شوند و می‌توانید پایان متفاوتی برای یک داستان تکراری از زبان آنها بشنوید.
آماده باشید که به پرسش‌های آنها پاسخ دهید
بچه‌ها معمولا زیاد سؤال می‌کنند و گاهی پاسخ دادن به آنها بسیار سخت می‌شود. برای اینکه بتوانید پاسخ‌های مفیدی به آنها بدهید، فهمیدن علت این پرسش‌ها ضروری است. مثلا وقتی از شما می‌پرسند که چرا باید به محل کارتان بروید، نمی‌خواهند فهرستی از دلایل را برایشان توضیح دهید. می‌خواهند زمان بیشتری را در کنار شما باشند. درک منظور واقعی بچه‌ها به شما کمک می‌کند تردیدهای آنها را برطرف کنید.
آنها را به سؤال پرسیدن تشویق کنید
کنجکاوی باعث کنجکاوی بیشتر می‌شود. وقتی فرزندتان می‌پرسد که چرا باران می‌بارد، شما چرخه شکل‌گیری باران را برایش توضیح می‌دهید. بعد از پایان توضیحات، می‌توانید اشکال مختلف آب را برایش معرفی کنید، اما جزئیات را توضیح ندهید. اگر علاقه داشته باشد، ممکن است کنجکاوی او باعث شود درباره این موضوع باز هم سؤال کند.
دلیل این مطلب آن است که وقتی در مورد موضوعی هیچ اطلاعی نداریم، درباره آن کنجکاوی نمی‌کنیم. اما به محض اینکه اطلاعات اندکی در مورد موضوعی کسب می‌کنیم، حس کنجکاوی ما تحریک می‌شود. در نتیجه تشویق می‌شویم تا سوال‌های بیشتری بپرسیم.
به بچه‌ها اجازه دهید بچگی کنند
شاید بعضی وقت‌ها برای والدین سخت باشد که اجازه دهند فرزندشان کاری را که دوست دارد انجام دهد. بچه‌ها اغلب اوقات دوست دارند کارهای نامناسبی انجام دهند. اما بهتر است تا زمانی که کار مورد نظر بچه‌ها نتیجه خطرناکی ندارد، به آنها اجازه دهید تا دنیای اطرافشان را به روش خودشان بشناسند.
کودکان نوپا به اقتضای سن‌شان تمایل دارند کارهایی را خودشان به تنهایی انجام دهند. کارشناسان توصیه می‌کنند به آنها اجازه دهید اینگونه رفتار کنند. گفتن جملاتی مثل اینکه «تو نمی‌دونی چطوری انجام بدی»، روی حس کنجکاوی در کودکان تأثیر منفی می‌گذارد. بهتر است به بچه‌ها فرصت دهید اشتباه کنند و با آزمون و خطا یاد بگیرند.
در مطلب کارهای خلاقانه برای کودکان می‌توانید روش‌هایی برای سرگرمی کودکان در خانه و اجازه دادن به آنها برای تجربه کردن دوران کودکی پیدا کنید.
حرف آخر
کنجکاوی یک ویژگی درونی و محرک انسان برای یادگیری است. شاید پاسخ دادن به سوالات مکرر کودکان کنجکاو برای والدین سخت باشد ولی مقدمه یادگیری است و کودکان هر چقدر کنجکاوتر باشند، بیشتر یاد می‌گیرند. با چند راهکار می‌توان این ویژگی را پرورش داد و مدیریت کرد.
شما چه راه دیگری برای مدیریت کنجکاوی کودکان می‌شناسید؟ راهکارها و پیشنهادهای خود را در بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
