کودکان با روش‌های مختلفی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند. ارتباط کلامی با کودک، تنها بینش کوچکی در مورد ذهن او به ما می‌دهد. این در حالی است که تفسیر نقاشی کودکان و تجزیه و تحلیل آن، ممکن است به ما در رسیدن به درکی عمیق‌تر از وضعیت روحی و روان آن‌ها بیشتر کمک کند. تفسیر نقاشی کودک، نه تنها به والدین و روانشناس کمک می‌کند که شخصیت او را بشناسند بلکه می‌تواند برای مدیریت موقعیت‌های استرس‌زایی که کودک با آن‌ها روبرو شده است نیز مفید باشد.
ما اغلب برای درک کودکان، به ارتباط کلامی با آن‌ها متکی می‌شویم. با این حال، ارتباط کلامی فقط ده درصد از توانایی ارتباطی انسان را شامل می‌شود. در نظر گرفتن سایر اشکال ارتباطی توسط والدین اهمیت بیشتری دارد زیرا کودکان اغلب از احساسات خود آگاهی ندارند و علاوه بر این، خردسالان به اندازه کافی، قادر به ابراز کلامی احساسات خود نیستند. تفسیر نقاشی کودکان در این زمینه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. کافی است به کودک، یک کاغذ و چند مداد رنگی بدهید و سپس به نشانه‌های مهم در نقاشی او توجه کنید. در ادامه مقاله به نحوه تفسیر نقاشی کودکان می‌پردازیم.
تفسیر نقاشی کودکان
معنای نقاشی کودک می‌تواند برای شما بینشی ارزشمند در مورد وضعیت روحی فرزندتان ایجاد کند. همچنین، تفسیر نقاشی کودکان می‌تواند در مورد هر نوع تجربه جسمی و عاطفی آن‌ها نیز اطلاعات بسیار زیادی به شما بدهد.
برداشت اول
اولین نگاه به نقاشی کودک، گاهی اوقات می‌تواند احساس او را نشان دهد. به تصویر نگاه کنید و ببینید چه احساسی دارید. آیا نقاشی او افسرده‌کننده است یا آشفته؟ پاسخ به این سوال، اولین سرنخ را به شما در مورد نقاشی فرزندتان می‌دهد.
رنگ‌ها
توجه به رنگ‌هایی که کودک در نقاشی استفاده کرده است در گام بعدی تفسیر نقاشی کودکان قرار دارد. کودکان هنگام بزرگ شدن در معرض طیف وسیعی از تجربیات و احساسات قرار می‌گیرند و هر آنچه با آن روبرو می‌شوند برای آن‌ها هیجان‌انگیز و جدید است. پاسخ یک کودک سالم به همه این اطلاعات و ورودی‌های حسی استفاده از طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها در نقاشی است. هر چه کودک از رنگ‌های بیشتری در نقاشی‌اش استفاده کند نشان می‌دهد که هیجان بیشتری در مواجهه با زندگی دارد و خوشحال‌تر است.
از سوی دیگر، رنگ‌ها برای ابراز احساسات بسیار مفید هستند. از این رو استفاده بیش از حد از یک رنگ خاص نیز ممکن است نشان‌دهنده وضعیت عاطفی کودک باشد. این امر، مطابق با یافته‌های روانشناسی رنگ‌ها است. به طور کلی، کودکی که زیاد از رنگ‌های آبی و سبز استفاده می‌کند خوشحال و سازگار است. رنگ‌های روشن و گرم مانند نارنجی و زرد نشانگر نشاط است، در حالی که رنگ‌های تیره، به ویژه در نقاشی‌هایی که به خودی خود غم‌انگیز هستند، می‌توانند کودکی را نشان دهند که به کمک نیاز دارد.
- رنگ بنفش و مشکی، نشان‌دهنده تسلط است و این رنگ‌ها می‌تواند مورد علاقه کودکان پرتوقع باشد.
- رنگ آبی در نقاشی کودکانی که ذاتی مراقبت‌کننده دارند و از معاشرت با دیگران لذت می‌برند بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- قرمز رنگ هیجان است و ممکن است توسط کودکانی مورد استفاده قرار بگیرد که نمی‌خواهند چیزی را از دست بدهند و همچنین، این رنگ، یکی از محبوب‌ترین رنگ‌ها برای کودکان است.
- صورتی نیاز به عشق و قدردانی را نشان می‌دهد و مورد پسند دختران است.
- سبز معمولا رنگ مورد علاقه کودکانی است که می‌خواهند متفاوت باشند و باهوش و هنرمند هستند.
- رنگ زرد نیز نشان‌دهنده هوش و طبیعت آفتابی کودک است.
کامل بودن
اگر کودکی نقاشی‌های خود را ناقص رها کند یا خطوط کمرنگ بکشد، ممکن است نیاز به تشویق داشته باشد. چنین نقاشی‌هایی نشان‌دهنده کودکی ناامن و مردد است. همچنین، نقاشی‌های ناقص می‌تواند نشان‌دهنده شخصیت تکانشگرانه در کودک باشد. با این حال، اگر این الگو در نقاشی کودک ادامه پیدا کرد، بهتر است از روانشناس کمک بگیرید. پاک کردن و اصلاح زیاد نقاشی ممکن است نشان‌دهنده سطح بالایی از اضطراب باشد. برعکس، ریزه‌کاری‌های زیاد در نقاشی، ممکن است نشان‌دهنده نیاز کودک به توجه باشد.
موقعیت
این که کودک در کجای صفحه کاغذ، نقاشی می‌کشد نیز می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت روحی او باشد اما این نکته در تفسیر نقاشی کودکان، معمولا برای بچه‌های بزرگتر که مهارت‌های حرکتی بهتری دارند قابل استفاده است. کودکی که در سمت چپ صفحه نقاشی می‌کشد کودکی خجالتی و درون‌گرا است. این مسئله همچنین می‌تواند به معنای این باشد که کودک به دنبال حضور یک بزرگسال دلسوز یا یک مادر یا پدر است. از طرف دیگر، کودکی که در سمت راست صفحه نقاشی می‌کشد نشان‌دهنده این است که او کودکی برون‌گرا و علاقه‌مند به تعامل با دیگران است.
مراحل نقاشی کودکان
کودکان در نقاشی کردن، سه مرحله را پشت سر می‌گذارند که این امر در تفسیر نقاشی کودکان، اهمیت دارد.
- مرحله خط خطی: خط خطی کردن توسط کودک که معنای واقعی ندارد.
- مرحله پیش‌طرحواره: هنگامی که کودکان سعی می‌کنند آنچه را می‌بینند ترسیم کنند از جمله شکل‌های ساده، درختان، خانه‌ها و غیره.
- مرحله طرحواره: هنگامی که یک موضوع کاملاً مشخص در نقاشی‌های کودک وجود دارد و نقاشی‌ها واقع‌گرایانه‌ترند.
از طریق این سه مرحله، نقاشی‌های کودک، از خط خطی تصادفی به تصاویر تعریف شده به نقاشی‌هایی حاوی مضامین و معنا تبدیل می‌شوند که یک بزرگسال می‌تواند بدون سوال پرسیدن از کودک، آن‌ها را درک کند. در طی مراحل مختلف، معنای نقاشی کودکان به تغییر کردن ادامه خواهد داد.
مضامین نقاشی کودکان
در ادامه با چند مضمون مشترک در نقاشی‌های کودکان آشنا می‌شوید که به شما کمک خواهند کرد در تفسیر نقاشی کودکان، عملکرد بهتری داشته باشید. همچنین در این زمینه می‌توانید از کتاب نقاشی کودکان: کاربرد تست ترسیم خانواده در کلینیک و کتاب ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمون‌های ترسیمی نیز کمک بگیرید.
خط زدن
مرحله اول در نقاشی‌های فرزندتان و خط زدن‌های او ممکن است بی‌معنا به نظر برسد اما روانشناسان بر این باورند که در این مرحله آنچه باید مورد توجه قرار گیرد نقاشی واقعی نیست بلکه فرایند است. کودک ممکن است مداد را روی کاغذ بگذارد، آن را به طرف دیگر بکشد و صدای یک موتور در حال چرخش را دربیاورد. اگر از کودک بپرسید که او چه چیزی کشیده است ممکن است بگوید: «بابا قصد داره که…»، این بدان معناست که خط خطی تصادفی کودک، در واقع یک ماشین در حال حرکت در جاده است. اگرچه وقتی به خط خطی‌ها نگاه می‌کنید ممکن است بی‌معنا به نظر برسند اما توجه به فرایند می‌تواند به شما بینش بدهد.
آدم‌ها
آدم‌ها معمولا در نقاشی کودک نشان‌دهنده خانواده او هستند. برای اینکه متوجه شوید فرزندتان از نظر احساسی در چه وضعیتی قرار دارد توجه کنید که او در کجای نقاشی است و در کنار چه کسی است (این امر نشان می‌دهد کودک به چه کسی نزدیک‌تر است). همچنین توجه کنید که کودک چه کسی را در نقاشی بزرگتر کشیده است زیرا این امر نشان می‌دهد که از نظر او چه کسی اهمیت بیشتری در خانواده دارد.
افزایش جزئیات
هر چه کودک جزئیات بیشتری را وارد نقاشی‌اش کند نشان می‌دهد که شناخت او رشد بهتری دارد. کودکان معمولا جزئیاتی مانند عینک پدر و بند لباس مادر را به نقاشی اضافه می‌کنند. حتی ممکن است کودکانی که مشاهده دقیق‌تری دارند تفاوت‌های ظاهری را بهتر تشخیص دهند و حتی جنسیت‌ها را متفاوت ببینند.
حفره در زمین
این نقاشی معمولا نقاشی کودکی است که اخیرا کسی را از دست داده است که ممکن است به دلیل مرگ یکی از اعضای خانواده یا یک حیوان خانگی باشد. اگر کودک در نقاشی تنها باشد، نشان می‌دهد که او در حال حاضر به شدت احساس تنهایی می‌کند.
خورشیدی که لبخند می‌زند
یک خورشید کامل در وسط صفحه که لبخند می‌زند نشانه کودکی سازگار، خوشحال و راضی است.
هیولاها
بسیاری از داستان‌های کودکان، مملو از موجودات ترسناک و سیاه است. بنابراین، در نقاشی‌های آن‌ها نیز این موارد باید تفسیر شوند. از سوی دیگر، روانشناسان بر این باورند که نقاشی کردن هیولاها می‌تواند مکانیزم کنار آمدن کودکی باشد که احساس ناتوانی می‌کند.
ابرها و باران
نمایش ابرها و باران در تصویر می‌تواند نشانگر احساس اضطراب یا ترس کودک باشد. اگر کودک چنین احساسی را داشته باشد ممکن است خودش را زیر ابرها ترسیم کند.
افراد عصبانی
کودکی که در نقاشی خود، افراد به ویژه اعضای خانواده را نقاشی می‌کند که عصبانی هستند به احتمال زیاد آسیب روحی را تجربه می‌کند. همچنین، در بسیاری از موارد این نقاشی در نتیجه مواجهه با رسانه‌ها، برای مثال فیلم‌های تلویزیونی یا اینترنت، توسط کودکان کشیده می‌شوند.
اقدامات افراد در این نقاشی‌ها نیز مهم هستند. بزرگسالی که در معرض خطر قرار دارد احتمالا ترس از دست دادن آن فرد یا عصبانیت کودک نسبت به او را نشان می‌دهد. از طرف دیگر، بزرگسالی که در نقاشی به کودک آسیب می‌رساند احتمالا نشان‌دهنده کودک آزاری در خانه است.
خانه‌ها
جزئیات جالبی که می‌توانید در مورد خانه‌هایی که کودک ترسیم کرده است، یادداشت کنید شامل تعداد پنجره‌ها، باز یا بسته بودن در و غیره است. تعداد بیشتر پنجره‌ها نشانگر این است که کودک می‌خواهد مردم ببینند در خانه چه خبر است. یک در باز، نگرشی خوشامدگو را در کودک نشان می‌دهد. از طرف دیگر یک مسیر پیاده‌روی منتهی به خانه، می‌تواند کودکی را نشان دهد که از نظر اجتماعی دارای روابط سالم با همسالان خود است.
چه زمانی تفسیر نقاشی کودکان باید انجام شود؟
روانشناس‌ها و هنردرمانگرها بر این عقیده‌اند که اهداف افراد برای تفسیر نقاشی کودکان، نباید فقط شناسایی ترس و پریشانی کودک یا ایجاد تغییرات رفتاری در او باشد. نقاشی‌ها ابزاری کمکی و آسان برای درک رفتارهای روزمره هستند. در حقیقت، مطالعات نشان می‌دهند کودکانی که بیشتر نقاشی می‌کشند در واقع، خلاق‌تر و باهوش‌ترند.
گاهی اوقات کودکان ممکن است در نقاشی خود چیزهای ترسناک بکشند مثل سلاح، آتش، افراد عصبانی، جنگ و غیره. در حالی که نقاشی عجیب و غریب، اشکالی ندارد، اگر این یک روند معمول است که در نقاشی‌های کودک شما ظاهر می‌شود، ممکن است بخواهید با یک روانشناس کودک مشورت کنید. برخی موارد که نشان می‌دهند مشاوره با روانشناس کودک ضروری است عبارت‌اند از:
- کودک بارها و بارها در نقاشی‌های خود تصاویر خشونت‌آمیز می‌کشد.
- کودک شخص یا جسمی را به مراتب بزرگتر از خودش می‌کشد.
- کودک در ترسیم آدم‌ها، اعضای بدن را جدا از یکدیگر می‌کشد.
- او بیش از حد از رنگ‌های تیره و تصاویر ناخوشایند استفاده می‌کند.
در نهایت، مهم است که در تفسیر نقاشی کودکان به نقاشی فرزندتان به صورت کامل نگاه کنید و هرگز فقط به برداشت خود اکتفا نکنید. کودکان می‌توانند در نقاشی‌های خود چیزهای مضحک و خنده‌دار بکشند. به یاد داشته باشید که در مورد آنچه فرزندتان کشیده است سوال کنید و هر خط خطی را به معنای قلب در نظر نگیرید.
