اختلال کمبود توجه- بیش‌فعالی (ADHD)، به عنوان یکی از اختلالات عصبی رشدی طبقه‌بندی می‌شود که معمولا نشانه‌های آن در اوایل کودک بروز پیدا می‌کند. ADHD می‌تواند چالش‌های زیادی را در زندگی روزمره افراد به وجود بیاورد.
اما بسیاری از افراد با این تصور اشتباه که کودکان مبتلا به ADHD باهوش‌تر از کودکان دیگر هستند احساس بهتری نسبت به این اختلال پیدا می‌کنند. در حالی که مطالعات نشان می‌دهند هوش کودکان بیش فعال تفاوتی با کودکان دیگر ندارد.
اگرچه برخی از افراد مبتلا به ADHD ممکن است ضریب هوشی بالاتری نسبت به دیگران داشته باشند، اما فرض رابطه مستقیم میان هوش و بیش فعالی می‌تواند آسیب‌زننده باشد، زیرا باعث می‌شود از دریافت کمک و حمایت برای کودکان مبتلا به ADHD اجتناب کنیم. در ادامه این مقاله به موضوع هوش کودکان بیش فعال با جزئیات بیشتری می‌پردازیم. اما قبل از آن لازم است در مورد ADHD بیشتر بدانید.
اختلال کمبود توجه – بیش فعالی چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع هوش کودکان بیش فعال، لازم است بدانید ADHD اغلب در حدود ۷ سالگی کودکان تشخیص داده می‌شود. با این حال، علائم این اختلال معمولا قبل از ۱۲ سالگی کودک مشاهده می‌شود. ADHD بیشتر با رفتارهای بیش‌فعالی و مشکلات توجه شناخته می‌شود. بعضی از کودکان وقتی به بزرگسالی می‌رسند علائمشان بهبود پیدا می‌کند. همچنین میزان این اختلال در پسران بیشتر از دختران است.
برخی از علائم معمول ADHD عبارت‌اند از:
- صبر کم
- حرکت مداوم
- مشکل در ثابت نشستن
- حرف زدن مداوم
- مشکل در انجام کارها
- ناتوانی در گوش دادن یا دنبال کردن دستورالعمل‌ها
- خسته شدن در صورت سرگرم نشدن
- قطع کردن مکالمات دیگران
- انجام کارها بدون فکر یا به صورت تکانشی
- مشکل در یادگیری مفاهیم و مطالب در مدرسه
موسسه ملی بهداشت روان (NIMH) نیز این اختلال را به سه زیر گروه طبقه‌بندی می‌کند:
- عمدتا بی‌توجه (علائم بی‌توجهی بیشتر از علائم بیش‌فعالی است)
- عمدتا بیش‌فعال- تکانشی
- ترکیب بیش فعالی- تکانشی و بی‌توجهی (این زیرگروه شایع‌ترین زیرگروه است)
لازم به ذکر است که برای تشخیص کمبود توجه- بیش‌فعالی باید شش یا بیشتر از شش علامت در کودک مشاهده شود. با مطالعه‌ی کتاب اختلال بیش فعالی – کمبود توجه: راهنمای عملی برای خانواده ها و درمانگران می‌توانید با اختلال ADHD بیشتر آشنا شوید.
آیا بیش فعالی به هوش کودکان مرتبط است؟
بحث‌های زیادی در مورد هوش کودکان بیش فعال وجود دارد و برخی بر این باورند که کودکان بیش‌فعال، هوش بالاتری نسبت به کودکان دیگر دارند. از سوی دیگر، بسته به شدت علائم این اختلال، بیش‌فعالی می‌تواند توانایی فرد در مدرسه و در کار را تحت تاثیر قرار دهد. کارهای روزمره نیز می‌توانند دشوار شوند. این مسئله می‌تواند این تصور را ایجاد کند که شخص مبتلا به ADHD ضریب هوشی پایین‌تری دارد. در حالی که چنین چیزی واقعیت ندارد.
در یک مطالعه در سال ۲۰۱۰، نشان داده شد که افراد مبتلا به ADHD که ضریب هوشی بالاتری دارند عملکرد شناختی ضعیف‌تری نسبت به کسانی دارند که ضریب هوشی بالا دارند اما مبتلا به ADHD نیستند. در این مطالعه، طیف وسیعی از آزمون‌های کلامی، حافظه و حل مسئله مورد استفاده قرار گرفت. با این حال، مشکل این مطالعه این بود که هیچ گروه کنترلی برای مقایسه وجود نداشت. به عنوان مثال، یافته‌های آن با افراد مبتلا به ADHD که ضریب هوشی پایین داشتند مقایسه نشد.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد بسیاری از افراد مبتلا به ADHD توجه خود را بر روی کاری که از آن لذت می‌برند متمرکز می‌کنند. این امر می‌تواند در مدرسه و محل کار نیز معنا پیدا کند و نشان می‌دهد که این افراد دارای ضریب هوشی پایین نیستند، بلکه فقط می‌توانند بر روی کارهایی تمرکز کنند که از آن‌ها لذت می‌برند.
مشکلات احتمالی در ارزیابی هوش کودکان بیش فعال
فرایند تشخیصی ADHD می‌تواند هنگام ارزیابی هوش کودک، مشکلاتی را ایجاد کند. هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص اختلال ADHD وجود ندارد و این کار بر اساس مشاهدات طولانی مدت علائم انجام می‌گیرد. برخی از اختلالات دیگر مانند اوتیسم یا اختلال دوقطبی نیز ممکن است با ADHD اشتباه گرفته شود. همچنین، بیش‌فعالی ممکن است در برخی از کودکان که دارای اختلالات یادگیری هستند نیز دیده شود، زیرا برخی از افراد مبتلا به ADHD دارای مشکلات پردازشی هستند.
داروهای محرک مانند ریتالین و آدرال رایج‌ترین داروهایی هستند که برای درمان ADHD مورد استفاده قرار می‌گیرند و کاملا موثر نیز هستند. این داروها از این جهت مفید هستند که با افزایش سطح مواد شیمیایی در مغز، تمرکز فرد را بالا می‌برند و همچنین ممکن است بیش‌فعالی او را نیز کاهش دهند. حتی ممکن است تکانشگری برخی افراد نیز کاهش پیدا کند.
داروهای محرک می‌توانند تفاوت بارزی در عملکرد کودکان مبتلا به ADHD که مشکلات تحصیلی را تجربه می‌کنند ایجاد کند. زیرا در این صورت، هوش کودکان بیش فعال به دلیل افزایش توانایی آن‌ها در تمرکز کردن هنگام انجام تست هوش بالا می‌رود.
در نهایت، باید گفت که ADHD نمی‌تواند به درستی هوش افراد را پیش‌بینی کند. علاوه بر این، باهوش بودن همیشه به ضریب هوشی بالا بستگی ندارد. همبستگی بین ADHD و ضریب هوشی بر اساس کلیشه‌ها و باورهای غلط به وجود آمده است.
در هر دو فرض در مورد هوش کودکان بیش فعال، خطراتی وجود دارد: کسی که تصور می‌کند کودک مبتلا به ADHD ضریب هوشی بالایی دارد ممکن است به دنبال درمان مناسب نباشد. از طرف دیگر، فردی که تصور می‌کند کودک بیش‌فعال باهوش نیست از پتانسیل آن کودک چشم‌پوشی می‌کند. مهم است که ADHD و هوش را به صورت دو مقوله جدا در نظر بگیریم. اگرچه این دو می‌توانند بر روی یکدیگر تاثیر بگذارند اما مطمئنا با یکدیگر یکسان نیستند.
