حسادت یکی از احساسات طبیعی انسان است و همه ما در زندگی خود آن را تجربه کرده‌ایم. اما حسادت در کودکان، در صورتی که مورد کنترل قرار نگیرد، می‌تواند آسیب‌های زیادی به همراه داشته باشد. هر چیز ساده‌ای می‌تواند این حس را در کودکان برانگیزد و باعث حسادت کودک به برادران یا خواهران، همکلاسی‌ها و دوستان شود. تا زمانی که این احساسات کنترل زندگی کودک را به دست نگیرند جای نگرانی نیست. اما اگر این حس در شخصیت کودک نهادینه و باعث بروز رفتارهای نامناسب شود، زنگ خطر برای والدین به صدا در می‌آید.
در این مطلب به این سوال پاسخ می‌دهیم که چگونه می‌توانیم نشانه‌های حسادت در کودکان را شناسایی کنیم؟ این احساسات از کجا نشات می‌گیرند؟ و اینکه آیا راه حلی برای این مشکل وجود دارد؟
اشتباهاتی که باعث ایجاد حسادت در کودکان می‌شوند
مانند بسیاری از مشکلات دیگر، نخست باید علت حسادت در کودکان را در رفتار والدین جستجو کرد. رفتارهای که بیش از اندازه حس رقابت را در کودک برانگیزند، می‌تواند خطر آفرین باشند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین اشتباهات والدین در این زمینه می‌پردازیم.
۱. حمایت نکردن از کودک
یکی از رایج‌ترین دلایل حسادت در کودکان، عدم دریافت حمایت کافی از طرف اعضای خانواده است. زمانی که فرزند جدیدی وارد خانواده می‌شود یا کودکانی که اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند به خانه رفت و آمد می‌کنند، فرزند شما احساس می‌کند در حاشیه قرار گرفته است. در این صورت کودک شما، فرزند تازه متولد شده یا دوست خود را سبب به حاشیه رفتن خود می‌داند. در این شرایط اگر کودک حمایتی که انتظار دارد را دریافت نکند، افسرده می‌شود و به کودکان دیگر حسادت می‌ورزد.
۲. حمایت بیش از اندازه
همانقدر که حمایت نکردن از کودک می‌تواند باعث حسادت او شود، حمایت بیش از اندازه نیز ممکن است مشکل‌ساز شود. به یاد داشته باشید که کودک همیشه تحت حمایت شما نخواهد ماند و زمان‌هایی مانند مدرسه رفتن فرا می‌رسد که شما در کنار او حضور ندارید. در این صورت کودکی که تجربه زندگی مستقل را نداشته باشد، تبدیل به یک فرد خجالتی و ترسو می‌شود. به این ترتیب حضور یک کودک با اعتماد به نفس بالا در اطراف او باعث ایجاد حسادت خواهد شد.
۳. کنترل بیش از حد فرزند
والدین اقتدارگرا ممکن است فرزندانی حسود داشته باشند. حاکم کردن قوانین سخت‌گیرانه بر زندگی کودکان، بدون توضیح دادن دلایل آن، شرایط روحی کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اعتماد به نفس کودک در این شرایط به شدت پایین خواهد آمد و زمانی که دوست یا هم سن و سالانی پیدا می کند که آزادی عمل بیشتری دارند، نسبت به آن‌ها حسادت خواهد کرد.
۴. مقایسه با دیگران
از جمله مخرب‌ترین و رایج‌ترین رفتار والدین، مقایسه کودک با دیگران است. این مقایسه‌ها تنها باعث ایجاد حس خودکم‌بینی، رقابت و حسادت در کودکان می‌شود. هیچگاه برتری‌های کودک دیگر را به رخ کودک خود نکشید. این کار هیچ کمکی به کودک نمی‌کند.
۵. ایجاد رقابت ناسالم
بعضی از خانواده‌ها عادت دارند تا کودکان را به انجام فعالیت‌های رقابتی تشویق و سپس نتایج هر کودک را با دیگری مقایسه کنند. به یاد داشته باشید هر کودک توانایی‌ها و شرایط متفاوتی دارد و نمی‌توانید توانایی‌های دو کودک را با یکدیگر مقایسه کنید. ممکن است یک کودک در انجام کاری بهتر باشد و در انجام فعالیت دیگری شکست بخورد. رقابت‌های ناسالم فقط به بروز احساس حسادت بیشتر کمک می‌کنند.
۶. توجه بیشتر به کودک تازه متولد شده
یکی دیگر از دلایل حسادت در کودکان، توجه بیش از اندازه والدین به فرزند کوچکتر است. در این شرایط کودکی که تا قبل از به دنیا آمدن برادر یا خواهر کوچکتر خود در مرکز توجه قرار داشت، به یکباره خود را در حاشیه می‌بیند و به کودک تازه متولد شده حسادت خواهد کرد. البته گاهی شرایط برعکس می‌شود. کودک بزرگتر به دلایل توانایی‌های بیشتری که دارد مورد توجه قرار می‌گیرد و کودک کوچکتر نسبت به او احساس حسادت می‌کند.
نشانه‌های حسادت در کودکان
شما، به عنوان والدین، می‌توانید با تحت نظر گرفتن کودکان خود به راحتی نشانه‌های حسادت در آن‌ها را پیدا کنید. برای مثال اگر بازی کردن کودکان را در نظر بگیرید متوجه می‌شوید که کودک حسود از قصد ضربه‌ای به کودک دیگر می زند و طوری وانمود می‌کند که این کار جزوی از بازی است. با بیشتر شدن سن کودک می‌توانید نشانه‌های حسادت را در نحوه حرف زدن او در مورد دیگران یا کارهایی که برای عدم پیشرفت آن‌ها انجام می‌دهد مشاهده کنید.
نحوه مقابله با حسادت در کودکان
پیش از هرچیز رفتار خود را بررسی کنید. اگر رفتار شما حسادت آمیز باشد، کودک نیز تحت تأثیر این رفتار قرار می‌گیرد. در ادامه به برخی روش‌های مقابله با حسادت در کودکان اشاره می‌کنیم:
۱. حسادت را به تلاش برای موفقیت تبدیل کنید
با تزریق انرژی مثبت از راه‌های مختلف، به کودک خود کمک کنید تا احساسات منفی خود را کاهش دهد و به جای دیگران روی رسیدن به موفقیت و اهداف خود تمرکز کند. برای مثال اگر فرزند شما از اینکه دوستش نمرات بهتری کسب می‌کند ناراحت است، با تشویق کردن و ایجاد انگیزه به او کمک کنید تا نمرات بهتری کسب کند. به این ترتیب کودک شما به جای تمرکز روی دوست خود و تلاش برای ضربه زدن به او، انرژی خود را در مسیر درست صرف می‌کند.
۲. با کودک گفتگو کنید
در اکثر موارد حسادت و رفتارهای ناشایست ریشه در مسائل عمیق‌تری دارند. یک موضوع مهم‌تر یا یک نگرانی عمیق پشت چنین رفتاری پنهان شده است. با کودک خود صحبت کنید تا متوجه شوید چرا به دیگری حسادت می‌کند و به دقت به حرف‌های او گوش دهید. در بسیاری از موارد اعتمادبه‌نفس پایین عامل اصلی این رفتار است. شاید کودک شما به اندازه کافی توانایی‌های خود را نمی‌شناسد یا احتیاج به حمایت بیشتری از طرف شما دارد.
۳. برای کودک خود داستان‌های پند آموز تعریف کنید
در داستان‌های قدیمی پندها و پیام‌های بسیار مهمی نهفته است. با خواندن کتاب‌های قصه یا تعریف کردن داستان‌های پندآموز و حتی نمایش فیلم‌هایی که دارای پیام‌های اخلاقی ارزشمندی هستند، می‌توانید به کودک کمک کنید تا شخصیت خود را توسعه دهد. داستان گویی های شبانه و قبل از خواب را به یک عادت همیشگی تبدیل کنید. با اینکار می‌توانید در قالب داستان و ضرب‌المثل به کودک نشان دهید که رفتار او درست نیست. نه تنها برای رفع مشکل حسادت، بلکه برای انتقال بسیاری از پیام‌ها می‌توانید از بستر داستان‌های پندآموز استفاده کنید.
۴. اهمیت به اشتراک گذاشتن و برقراری ارتباط را به کودک بیاموزید
بسیاری از کودکان بدون هیچ دلیلی تمایل دارند که نسبت به سایر کودکان حالت تدافعی داشته باشند یا از آن‌ها ناراحت شوند. برای مثال اجازه نمی‌دهند دیگران به وسایل بازی آن‌ها دست بزنند. فارغ از دلایل روانشناسی و ژنتیکی این رفتار، شما می‌توانید به کودک اهمیت به اشتراک گذاری و برقرار ارتباط را بیاموزید. به او کمک کنید برای ارتباط با همسن ها، دوستان و آشنایان احساس ناامنی کمتری داشته باشد. به تدریج کودک می‌آموزد که چگونه دیگران را بپذیرد و به جای حسادت، از بازی کردن و برقراری ارتباط با آن‌ها لذت ببرد. برای آشنایی بیشتر با این موضوع می‌توانید کتاب پرورش مهارت های دوستیابی در کودکان را هم مطالعه کنید.
۵. به کودک خود عشق بورزید
قطعاً هر پدر و مادری عاشقانه فرزند خود را دوست دارد. اما عشق درونی کافی نیست و باید این احساسات به کودک خود ابراز کنید. با نشان دادن عشق و علاقه خود به کودک، او متوجه می‌شود که از حمایت همه جانبه شما برخوردار است. به این ترتیب احساس اعتماد به نفس بیشتری خواهد داشت و نسبت به دیگران کمتر حسادت خواهد کرد. در مجموع می‌توان گفت بسیاری از مشکلات کودکان با نشان دادن عشق از سوی والدین حل می‌شود.
۶. از مقایسه کردن خودداری کنید
همانطور که اشاره کردیم از جمله دلایل شایع حسادت در کودکان مقایسه کردن آن‌ها با یکدیگر است. پس سعی کنید عملکرد کودکان را با هم مقایسه نکنید. این کار سبب می‌شود کودک حس کند شما دیگران را بیشتر از او دوست دارید یا فکر می‌کنید دیگران بهتر از او هستند. تحت هر شرایطی از کودک خود حمایت کنید و اگر در رقابتی بازنده بود با تشویق کردن از او بخواهید تلاش خود را بیشتر کند.
۷. تعریف از توانایی‌های کودکان به صورت مساوی
هر کودکی در انجام یک کار موفق‌تر از سایر کارها خواهد بود. بدون توجه به میزان اهمیت توانایی‌های کودکان از نقاط قوت آن‌ها تعریف کنید. زمانی که توانایی‌های یک کودک بیشتر نظر شما را جلب کند و تشویق بیشتری نصیب او شود کودک دیگر احساس خوبی نخواهد داشت. سعی کنید تعادل را برقرار نمایید و از همه کودکان خود به یک اندازه تعریف کنید. اجازه ندهید یکی از کودکان شما احساس خودکم‌بینی داشته باشد.
جمع بندی
با استفاده از نکات و توصیه‌هایی که در اینجا اشاره کردیم می‌توانید تا حد زیادی احساسات بد را از کودک خود دور کنید و اجازه ندهید دچار مشکلاتی مانند حسادت شود. شما هم می‌توانید با به اشتراک گذاشتن نظرات و تجربیات خود از طریق کامنت‌ها به کامل‌تر شدن این مطلب کمک کنید. همچنین در صورتی که مطالب ما را مفید می‌دانید می‌توانید آن ها را با دیگران به اشتراک بگذارید.
