پدر و مادر بودن محدود به مراقبت از کودک و رفع نیازهای او نیست. بلکه گاهی به معنای یاد دادن مهارت‌های مهم زندگی به آنها و هدیه دادن ابزارهایی به آنها است که در تمام زندگی به کمک‌شان خواهد آمد. یکی از مهمترین مهارت‌ها برای داشتن یک زندگی سالم، مهارت حل مسئله در کودکان است.
در این مطلب به راه‌های آموزش مهارت حل مسئله به کودکان و اهمیت آن می‌پردازیم. و به این می‌پردازیم که تا کجا باید به آنها کمک کنیم و از کجا باید به آنها اجازه دهیم که اشتباه کنند.
مهارت حل مسئله در کودکان چه اهمیتی دارد؟
پیش از هرچیزی ابتدا بهتر است با اهمیت مهارت حل مسئله آشنا شویم. پژوهشی که در سال ۲۰۱۰ با محور تحقیقات رفتار و درمان منتشر شد، نشان می‌دهد کودکانی که توان حل مسائل خود را ندارند، بیشتر در معرض افسردگی و حتی خطر خودکشی قرار می‌گیرند. نتایج این تحقیق و تحقیقات مشابه نشان می‌دهد که آموزش مهارت حل مسئله به کودکان تاثیرات مثبتی بر سلامت روانی آنها داشته است.
دلیل دیگر بر لزوم آموزش این مهارت این است که کودکان هر روزه با مسائل و مشکلات متعددی در مدرسه، کلاس‌های ورزشی و… مواجه می‌شوند و غالبا به جای حل مسئله، از آن فرار می‌کنند. درحالی که می‌توانند انرژی و زمانی را که صرف فرار از مشکلات می‌کنند، روی حل مشکل صرف کنند.
کودکانی که مهارت کمتری در حل مسئله دارند، بدون هیچ شناختی از گزینه‌های پیش روی خود دست به انتخاب می‌زنند. چرا که نمی‌توانند انتخاب‌های خود را ارزیابی کنند. در مقابل کودکانی که به درستی مهارت حل مسئله را فرا گرفته‌اند، برای هر مشکلی راهکاری منطقی پیدا می‌کنند.
۱. به کودک یاد دهید که مسئله را ارزیابی کند
قدم نخست برای حل هر مشکلی، شناخت آن است. اغلب کودکان در مواجهه با مشکلات احساس سردرگمی و ناامیدی می‌کنند. در این شرایط به آنها کمک کنید مشکلات خود را بهتر بشناسند. اگر کودک شما ناراحت است، از او بخواهید مشکلش را بیان کند. همراهی و همفکری شما به او احساس بهتری می‌دهد و در نهایت دید متفاوت‌تری نسبت به مسئله پیدا می‌کند. اینجاست که بسیار راحت‌تر می‌تواند راه‌حل مشکلات خود را پیدا کند.
۲. مهارت حل مسئله را تمرین کنید
برای آموزش مهارت حل مسئله به کودکان خود، سعی کنید آنها را به ارائه‌ی راهکارهای مختلف برای رفع یک مشکل تشویق کنید. ایجاد طوفان فکری در کودکان یکی از بهترین راه‌های آموزش حل مسئله است. وقتی برای فرزندتان مشکلی پیش می‌آید، سعی نکنید خودتان آن را حل کنید. در عوض او را راهنمایی کنید. کودکان باید به این باور برسند که می‌توانند مشکلات خود را به تنهایی حل کنند. اگر او نتوانست راه حلی پیدا کند، کمک کنید تا به گزینه‌های احتمالی فکر کند. اما به او مستقیما راه حل را نشان ندهید.
فرض کنید فرزند شما فراموش کرده است کفش و لباس ورزشی را همراه خود ببرد. حال از او سوال کنید چه کاری می‌تواند انجام دهد تا این اتفاق تکرار نشود؟ بچه ها معمولا راه‌حل‌های خلاقانه‌ای پیشنهاد می‌دهند. ممکن است بگوید: «یک یادداشت می‌نویسم و آن را روی درب کمد می‌چسبانم.» یا اینکه هر روز لیستی از وسایل مورد نیاز برای کلاس‌های فردا را تهیه می‌کنم و شب قبل آنها را آماده می‌کنم.
همه‌ی این تمرین‌ها به استقلال کودکان شما کمک می‌کند. به یاد داشته باشید پیشنهادهای آنها لزوما نباید بهترین راه‌حل باشند. زمانی که تلاش فرزندان خود برای حل مسائل را می‌بینید، حتما آنها را تشویق کنید. در کنار تجربه‌های واقعی، می‌توانید با انجام بازی های حل مسئله، این مهارت‌ها را با کودکان تمرین کنید.
۳. به کودک اجازه دهید ایده‌هایش را بیان کند
بستری فراهم کنید که در آن کودکان بتوانند ایده‌های خود را بدون هیچ ترس و نگرانی از سرزنش شدن یا نادیده گرفته شدن بیان کنند. اطمینان حاصل کنید محیط شما آزمایشگاه امنی است که کودکان می‌توانند مهارت حل مسئله را در آن تمرین کنند. کودکی که می‌داند ایده‌ها و پیشنهادهایش مورد استقبال قرار می‌گیرد، با انگیزه‌ی بیشتری به دنبال راه‌حل می‌گردد.
در مقابل کودکی که مورد سرزنش قرار می‌گیرد، ایده‌ی خود را با این ترس که ممکن است نتیجه‌ی خوبی نداشته باشد، بیان نمی‌کند. این کودکان به مرور اعتمادبه‌نفس خود را از دست می‌دهند و همیشه نسبت به تصمیمات خود تردید دارند. به آنها اطمینان دهید که مهم نیست چه اتفاقی رخ دهد. آنچه اهمیت دارد این است که راهی برای حل مشکل خود بیابند و شما در هر شرایطی حامی آنها خواهید بود.
۴. اجازه دهید کودک با نتیجه‌ی طبیعی کارهایش مواجه شود
یکی از مراحل مهم در آموزش مهارت حل مسئله به کودکان، رویارویی با نتیجه‌ی طبیعی کارهایشان است. ابتدا مطمئن شوید در این زمینه خطری آنها را تهدید نمی‌کند. به طور مثال می‌توانید زمانی که آنها را برای تفریح به پارک و شهربازی می‌برید، مبلغی پول به او بدهید و مدیریت آن را به عهده‌ی خودش بگذارید.
به او توضیح دهید که این تمام پولی است که در طول روز می‌تواند داشته باشد. شاید در دفعات اول کودک همه‌ی پول را صرف خرید یک خوراکی کند و برای خواسته‌های دیگرش پولی نداشته باشد. اما به مرور درک می‌کند که باید انتخاب‌های بهتری داشته باشد تا بتواند پول خود را مدیریت کند. کودکانی که نتیجه‌ی تصمیمات خود را تجربه می‌کنند، در آینده تصمیمات منطقی و حساب‌شده‌ای می‌گیرند.
۵. تلاش‌های کودک را نادیده نگیرید
زمانی که تلاش‌های کودکان برای حل یک مسئله را مشاهده می‌کنید، با تشویق خود انگیزه‌ی بیشتری به آنها بدهید. کودکان ممکن است از شما سوالات زیادی بپرسند. در این مواقع با صبر و آرامش خود آنها را به سمت فکرهای جدید سوق دهید. در واقع این واکنش شما در لحظه است که تحرک و خلاقیت بیشتری به فرزندانتان می‌بخشد.
زمانی که مشکل آنها را نادیده می‌گیرید یا خود اقدام به حل آن می‌کنید، فرصت یادگیری را از کودکان خود می‌گیرید. والدینی که به تلاش‌های فرزندان خود اهمیت می‌دهند، این باور را در آنها تقویت می‌کنند که توانایی حل هر مشکلی را خواهند داشت.
سخن نهایی
آموزش مهارت حل مسئله به کودکان در مراحل مختلف زندگی آنها به وضوح نمایان می‌شود. متاسفانه بسیاری از والدین در اثر ناآگاهی و به گمان محافظت از فرزندان خود، فرصت تجربه‌ی بسیاری از مسائل و چالش‌ها را از آنها می‌گیرند. فرصت‌هایی که می‌تواند اساس شکل‌گیری شخصیت کودکان را فراهم کند.
والدین نباید همواره حلال مشکلات فرزندان باشند. بلکه می‌توانند مهمترین مربی کودکان در یادگیری حل مسئله باشند. در این صورت است که آنها توانایی‌های خود را باور می‌کنند. بهتر است به جای آنکه برایشان ماهی می‌گیرید، به آنها ماهیگیری یاد دهید. آموزش مهارت‌های شناختی نظیر توانایی حل مسئله نیازمند مطالعه و آگاهی والدین از جزئیات و حد و مرزهای تربیتی است.
اگر شما هم تجربه‌ای در زمینه‌ی یادگیری مهارت حل مسئله یا یاد دادن آن به کودک خود دارید، آن را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
