علت ناخن جویدن کودکان چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟

توسط عاطفه اسدزاده | بهمن ۱۴, ۱۳۹۹ | روانشناسی | ۰ دیدگاه

ناخن جویدن کودکان اغلب عادتی بی‌ضرر است که به‌طور طبیعی در فرایند رشد رخ می‌دهد. اکثر کودکان این عادت را به‌مرور زمان و ناخودآگاه ترک می‌کنند. اما برخی هم تا دوره نوجوانی و بزرگسالی به آن وابسته می‌مانند. تخمین‌ها نشان می‌دهد نزدیک به ۵۰ درصد کودکان ۱۰ تا ۱۸ساله ناخن‌هایشان را می‌جوند. اگر فرزند شما هم این مشکل را دارد، قبل از هر اقدامی باید علتش را کشف کنید. فقط در این صورت است که می‌توانید راهکارهای مناسب برای ناخن جویدن را درست و به‌موقع به‌کار بگیرید. در این مقاله قصد داریم شما را با علت ناخن جویدن کودکان و راهکارهای کنترل این عادت آشنا کنیم.

علت ناخن جویدن کودکان چیست؟

جویدن ناخن دلایل متعدد و متفاوتی دارد. بعضی از بچه‌ها این کار را ناخودآگاه یا از سر خستگی انجام می‌دهند و بعضی دیگر هم برای رهایی از استرس و گذراندن زمان. ناخن جویدن یکی از رایج‌ترین عادات عصبی است، که در کودکان به‌شکل مکیدن شست، بازی با بینی، دندان قروچه و … دیده می‌شود. البته عنوان «عادات عصبی» کمی غلط‌‌انداز است و هیچ‌کدام از اینها به‌تنهایی نمی‌توانند نشانه اضطراب باشند. با‌ این وجود باید علت دقیق این عادات را پیدا کنید. ناخن جویدن در هر کودک، علتی منحصر‌به‌فرد دارد. ما در این قسمت به رایج‌ترین دلایل ناخن جویدن بین کودکان اشاره می‌کنیم.

۱. برای رسیدن به آرامش

مکیدن انگشت برای نوزادان و کودکان نوپا کاری آرامش‌بخش است. به همین خاطر این رفتاری کاملا طبیعی محسوب می‌شود. ناخن جویدن هم شکل دیگر مکیدن انگشت است، که با رشد کودک تغییر کرده است. بنابراین کودکان و حتی نوجوانان برای رسیدن به آرامش ناخن‌هایشان را می‌جوند.

۲. بی‌حوصلگی

ناخن جویدن زمانی در کودکان دیده می‌شود که حوصله‌شان سر رفته باشد یا مشغول انجام کاری تکراری باشند. همچنین زمان‌هایی که مشغول کار خاصی نیستند و دست‌هایشان آزاد است، مثلا هنگام تماشای تلویزیون یا نشستن سر کلاس، ممکن است به ناخن جویدن مشغول شوند.

۳. برای رهایی از استرس و اضطراب

موقعیت‌های استرس‌زا در خانه و مدرسه‎ می‌تواند عادت ناخن جویدن کودکان را تحریک کند. برخی از موقعیت‌هایی که باعث افزایش استرس کودکان می‌شود عبارتند از:

• دعوا بین اعضای خانواده یا والدین
• از دست دادن عضوی از خانواده یا یکی از نزدیکان
• طلاق پدر و مادر
• جابجایی به شهر یا خانه‌ای تازه
• عوض کردن مدرسه
• آزار توسط سایر کودکان
• تنبیه شدن

اگر ناخن جویدن ناشی از اضطراب باشد، احتمال بروز آسیب‎های جانبی نیز وجود خواهد داشت. کودکانی که به‌خاطر استرس ناخن‌هایشان را می‌جوند، گاهی‌اوقات به انگشتان‌شان آسیب می‌زنند. در چنین شرایطی حتما باید با پزشک مشورت کنید.

۴. تقلید عادات دیگران

بچه‌ها خیلی زود رفتارها و عادات دیگران را یاد می‌گیرند و این می‌تواند یکی از دلایل ناخن جویدن کودکان باشد. ناخن جویدن رفتاری نسبتا شایع بین بزرگسالان است. وقتی کودک یکی از اعضای خانواده را در حال انجام این کار ببیند، ممکن است این عادت را تقلید کند.

۵. زمینه‌های ژنتیکی

عادات شما از طریق ژنتیک هم به کودکان منتقل می‌شوند. اگر خودتان در کودکی ناخن می‌جویدید، این عادت می‌تواند به فرزندتان منتقل بشود.

چگونه عادت ناخن جویدن کودکان را متوقف کنیم؟

وقتی صحبت از عادات ناخودآگاه باشد، غر زدن و تنبیه کردن نتیجه معکوس دارد و ناکارآمدترین روش ممکن است. به‌جایش باید مثبت و سازنده عمل کنید تا کودک با شما همراهی کند. در این قسمت برخی از بهترین راهکارها برای از بین بردن عادت ناخن جویدن را به شما معرفی می‌کنیم. روش‌های زیر باید با توجه به علت ناخن جویدن کودکان انتخاب بشوند.

اضطراب کودک را برطرف کنید

اگر فرزندتان به خاطر استرس ناشی از موقعیت‌هایی مختلف (رفتن به مدرسه جدید، مشاجره‌های خانوادگی یا جابجایی به محله جدید) ناخن می‌جود، با او صحبت کنید. دنبال زمانی باشید که حال و خلق‌وخوی خوبی داشته باشد و درباره چیزهایی که نگرانش می‌کنند با او حرف بزنید.

ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید

کوتاه نگه‌ داشتن ناخن‌ها یکی از بهترین راهکارها برای کاهش تمایل کودک به ناخن جویدن است. ناخن‌های کودک را هر هفته کوتاه کنید و سوهان بکشید تا هیچ لبه تیزی باقی نماند که کودک را برای جویدن تحریک کند. می‌توانید ناخن‌های دختران را زیبا و آراسته کنید تا تمایل بیشتری به حفظ سلامتی و ظاهر ناخن‌هایشان داشته باشند. این توجه به آراستگی و زیبایی ناخن می‌تواند مانع از جویدن ناخن باشد.

جایگزین پیشنهاد کنید

وسیله‌ی دیگری برای تخلیه استرس و بازی کردن در اختیارشان قرار بدهید. مثلا توپ ضداسترس یا سنگ آرامش انتخاب‌های خوبی هستند. بازی کردن با این‌جور اجسام هم دست‌های کودک را مشغول می‌کند و هم فکر جویدن ناخن را از سرشان می‌اندازد. سرگرمی‌ها و فعالیت‎هایی که دست‌هایشان را مشغول نگه دارد هم فکر خوبی است. کارهای دستی و هنری با تحریک تخیل کودک به کاهش اضطراب کمک زیادی می‌کنند. فعالیت‎های خارج از خانه، بازی و ورزش هم از سایر مواردی هستند که می‌توانند جایگزین ناخن جویدن شوند. برای آشنایی بیشتر با بازی های خلاقانه برای کودکان می‌توانید مطلب ما در همین رابطه را مطالعه کنید.

هرچه سن کودک بالاتر باشد، استفاده از روش‌های جایگزین بیشتر به آن‌ها کمک می‌کند. بگذارید خود کودک این فعالیت‌های جایگزین را انتخاب کند. اگر سنش کمتر از ۸ سال باشد، باید برای جایگزینی ناخن‌جویدن با سایر فعالیت ها به او کمک کنید. قبل از مدرسه یا قبل از خواب، فعالیت جدید را چند دقیقه با او تمرین کنید تا این کار برایش لذت‌بخش‌تر بشود و در خاطرش بماند.

از این عادت آگاه‌شان کنید

عاداتی مثل ناخن جویدن معمولا ناخودآگاه انجام می‌شوند. فرزند شما اغلب اوقات متوجه نیست که ناخن‌هایش را می‌جود و وقتی به او تذکر می‌دهید، خودش هم غافلگیر می‌شود. با او صحبت کنید و بین خودتان یک نشانه آگاهی تعریف کنید. با این نشانه می‌توانید در جمع به او یادآوری کنید که ناخن‌هایش را می‌جود. اینطوری از کاری که ناآگاهانه انجام می‌دهد، آگاه می‌شود و بهتر می‌تواند مدیریتش کند. دقت کنید این روش فقط وقتی جواب می‌دهد که آرام و باحوصله انجام بشود (به خصوص در جمع که کودک خجالت‌زده نشود).

رفتار مثبت را با جایزه تشویق کنید

Image # 530211512

وقتی می‌بینید فرزندتان در مسیر بهبود گام برداشته و اضطرابش را با روش‌های سالم‎تر مدیریت می‌کند، تشکر و تشویق را فراموش نکنید. به یک بستنی مهمانش کنید یا برایش یک اسباب‌بازی به انتخاب خودش بخرید. خودتان دوتایی به گردش بروید و این برنامه‌ها را انجام بدهید. بچه‌ها به‌طور غریزی دنبال جلب رضایت و توجه والدین‌شان هستند. بنابراین تحسین شدن اهمیت زیادی در تقویت عادات جایگزین دارد.

یادآورهای فیزیکی را فراموش نکنید

یادآورهای فیزیکی هم برای بعضی‌ از بچه‌ها مفید خواهد بود. به کمک کودک دستبند، انگشتر یا استیکری طراح کنید تا وقتی چشمش به او می‌افتد، یادش بیاید نباید ناخن‎هایش را بجود. این روش به افزایش ذهن‌آگاهی کودک کمک زیادی خواهد کرد.

دست از تلاش برندارید

از بین بردن عادت ناخن جویدن کودکان می‌تواند خیلی سخت و فرساینده باشد. برخی روش‌ها برای همه بچه‌ها جواب نمی‌دهند و ممکن است مجبور به امتحان چندین روش بشوند. ترک عادت بسیار سخت است و کمی زمان می‌برد تا کودکان ناخن جویدن را کنار بگذارند یا روش جدیدی برای تخلیه استرس پیدا کنند. صبور باشید و اگر هیچ‌کدام از روش‎ها برای مدیریت عادت و اضطراب کودک جواب نداد، به سراغ مشاوره حرفه‌ای بروید.

طعم تلخ را امتحان کنید

با مراجعه به داروخانه می‌توانید مایع‌های مخصوص پیشگیری از ناخن جویدن را پیدا کنید. این مایع تلخ را به ناخن‌های کودک بزنید تا طعم تلخش به کودک یادآوری کند نباید ناخن‌هایش را بجود.

مسئله را بزرگ نکنید

هرچه بدتر با این عادت برخورد کنید، اضطراب فرزندتان بیشتر می‌شود. ضمن اینکه ممکن است کودک از همین عادت برای جلب‌توجه شما استفاده کند. پس همیشه آرام و مهربان با این مسئله برخورد کنید و با تمرکز بیش از حد روی این عادت، از آن یک غول نسازید.

قانون بگذارید

اگر عادت ناخن جویدن برای شما و کودک آزاردهنده شده، باید برایش قانون بگذارید. مثلا به او بگویید سر سفره غذا نباید ناخن‌هایش را بجود. این قوانین را به روش مثبت و سازنده مطرح کنید تا مقاومتی در کودک ایجاد نشود. به او بگویید حواستان هست که ناخن جویدن دست خودش نیست. اما سر سفره باید حواسش را بیشتر جمع کند. به این ترتیب به افزایش ذهن‌آگاهی دربرابر این عادت هم کمک کرده‌اید.

تقویم طراحی کنید

برای کودکان بالای ۹ سال می‌توانید از تقویم کمک بگیرید. روزهایی که بدون جویدن ناخن گذشته را با استیکر مشخص کنید. می‌توانید برنامه پس‌انداز هم داشته باشید و به‌ازای هر کدام از این روزها مبلغ کمی به کودک بدهید تا پس‌انداز کند. انباشته شدن این استیکرها و پول‌ها، انگیزه خوبی برای ادامه به کودک می‌دهد.

نادیده بگیرید

تازمانی که ناخن جویدن به کودک آسیب نمی‌زند و نشانه‌ای از استرس شدید نیست، باید منتظر بمانید. در چنین شرایطی هرچه کمتر به آن دقت کنید، عادت زودتر از سر فرزندتان می‌افتد. پس صبر کنید و کمی زمان بدهید تا ببینید روند طبیعی این عادت طبیعی چطور پیش می‌رود.

وقتی فرزندتان کمک می‌خواهد

گاهی اوقات ناخن جویدن خود کودک را هم اذیت می‌کند. در چنین شرایطی ممکن است خودش از شما کمک بخواهد یا درباره این عادت با شما درددل کند. فرقی نمی‌کند علت ناخن جویدن کودکان چه باشد، نباید این فرصت طلایی را از دست بدهید و در عین حال باید برخوردی درست و دقیق داشته باشید تا کودک از تصمیمش پشیمان نشود.

از اول شروع کنید. ماهیت عادات عصبی را برای فرزندتان توضیح بدهید و برایشان بگویید این عادات چطور از بین می‌رود. با هم درباره نحوه و میزان مشارکت شما در ترک این عادت بحث کنید. همه چیز باید طبق خواسته کودک باشد. آیا می‌خواهد شما ناخن جویدن را به او یادآوری کنید یا این مسئله او را ناراحت می‌کند؟ هرچه سن کودک بیشتر باشد، بهتر است دخالت‌تان کمتر باشد.

اگر شما هم در زمینه‌ی ناخن جویدن کودکان تجربه‌ای دارید می‌توانید آن را با ما در بخش کامنت‌ها به اشتراک بگذارید.